PROBLEMY OKREŚLENIA „WIEKU” WÓD PODZIEMNYCH DRENOWANYCH PRZEZ ŹRÓDŁA PIENIŃSKIE
Keywords:
trytowy wiek wód, źródła, pieniński pas skałkowy, modele matematyczne, Pieniński Park NarodowyAbstract
W artykule zaprezentowano wyniki oznaczeń trytu w wodach z czterech źródeł usytuowanych na terenie Pienińskiego Parku Narodowego. Za pomocą programu FLOWPC podjęto próbę oszacowania trytowego wieku wód w systemie hydrogeologicznym, tj. czasu wymiany wody w zbiornikach drenowanych przez źródła. Z uwagi na skomplikowany porowo-szczelinowy system krążenia wód i niewielkie obszary zasilania najbardziej prawdopodobne wyniki uzyskuje się dla modeli dyspersyjnych i eksponencjalno-tłokowych. Uzyskane wyniki szacowania wieku wód, niezależnie od przyjętego modelu i jego parametrów, potwierdzają stosunkowo młody wiek wód, nieprzekraczający najprawdopodobniej 30 lat, i świadczą o drenowaniu przez badane źródła wód współczesnego zasilania infiltracyjnego.References
BIRKENMAJER K., 1979 – Przewodnik geologiczny po pienińskim pasie skałkowym. Wydaw. Geol., Warszawa.
BIRKENMAJER K., 2017 – Geologia Pienin. Monografie Pienińskie, 3: 5–66.
CHOWANIEC J., WITEK K., 1997 – Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1 : 50 000, ark. Szczawnica-Krościenko (1050). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
DULIŃSKI M., RAJCHEL L., CZOP M., MOTYKA J., RAJCHEL J., 2013 – Badania izotopowe wód mineralnych rejonu Iwonicz-Rymanów. Biul. Państw. Inst. Geol., 456: 127–132.
DULIŃSKI M., DEMBSKA-SIĘKA P., RAJCHEL L., GORCZYCA Z., 2017 – Zmienność parametrów chemicznych i izotopowych wody z odwiertu Franciszek w Wysowej-Zdroju. Prz. Geol., 11, 1: 951–955.
HUMNICKI W., 2006a – Reżim źródeł pienińskich w świetle obserwacji limnimetrycznych. Pieniny – Przyroda i Człowiek, 9: 29–39.
HUMNICKI W., 2006b – Badania izotopowe źródeł pienińskich. Pieniny – Przyroda i Człowiek, 9: 23–27.
HUMNICKI W., 2007a – Reżim hydrogeologiczny źródeł pienińskich na przykładzie źródła kontrolnego Balarówka w Tylce. W: Źródła Polski. Wybrane problemy krenologiczne (red. P. Jokiel i in.): 85–97. Wydz. Nauk Geogr. UŁ, Łódź.
HUMNICKI W., 2007b – Znaczenie badań naturalnych wypływów wód podziemnych w rozpoznaniu warunków hydrogeologicznych górskich obszarów chronionych na przykładzie Pienin. W: Źródła Polski. Wybrane problemy krenologiczne. (red.P. Jokiel i in): 291–299. Wydz. Nauk Geogr. UŁ, Łódź.
HUMNICKI W., 2007c – Hydrogeologia Pienin. Dissertationes, 476. Wydaw. UW, Warszawa.
HUMNICKI W., 2009 – Geological conditions of groundwater occurence in the Pieniny Klippen Belt (west Carpathianns, Poland). Stud. Geol. Pol., 132: 39–69.
HUMNICKI W., 2012a – Analiza recesji wydatku źródła pod Wysokim Działem (Pieniński pas skałkowy) w świetle obserwacji limnimetrycznych. Biul. Państw. Inst. Geol., 452: 79–86.
HUMNICKI W., 2012b – Analiza recesji wydatku źródeł pienińskich w świetle obserwacji limnimetrycznych. Pieniny – Przyroda i Człowiek, 12: 13–31.
HUMNICKI W., 2013 – Reakcja wybranych źródeł pienińskich na zasilanie roztopowe. Biul. Państw. Inst. Geol., 456: 205–210.
HUMNICKI W., 2015 – Zmiany wydajności monitorowanych źródeł w Pienińskim Parku Narodowym w latach 2003–2014 (pieniński pas skałkowy). Prz. Geol., 10, 1: 750–755.
HUMNICKI W., 2017 – Identyfikacja okresów suszy hydrogeologicznej na podstawie obserwacji źródeł w Pienińskim Parku Narodowym (pieniński pas skałkowy) – wyniki wstępne. Prz. Geol., 11, 2: 1264–1269.
MAŁECKA D., HUMNICKI W., 2001 – Stan rozpoznania hydrogeologicznego Pienińskiego Parku Narodowego. W: X Sympozjum „Współczesne problemy hydrogeologii”, Wrocław: 45–54. Wydaw. Oficyna Wydawnicza Sudety, Wrocław.
MAŁECKA D., HUMNICKI W., 2002 – Problemy hydrogeologii
i ochrony wód Pienińskiego Parku Narodowego. Pieniny – Przyroda i Człowiek, 7: 49–70.
MAŁOSZEWSKI P., ZUBER A., 1982 – Determinig the turnover time of groundwater systems with the aid of environmental tracers I. Models and their applicability. J. Hydrol., 57: 207–
MAŁOSZEWSKI P., ZUBER A., 1996 – Lumped parameter models for the interpretation of environmental tracer data. Manual on Mathematical Models in Isotope Hydrology. IAEA-TECDOC-91O, IAEA, Vienna: 9–58.
MAŁOSZEWSKI P., ZUBER A., 1997 – Modele matematyczne i program komputerowy do interpretacji zależności czasowych stężeń trytu i innych znaczników w wodach podziemnych. W: Sympozjum „Współczesne problemy hydrogeologii” VIII Mat. Symp. Kiekrz k. Poznania: 471–473. Wydaw. Wind., Wrocław.
POROWSKI A., 2014 – Isotope hydrogeology. W: Handbook of engineering hydrology. Fundamentals and applications (red. S. Eslamian). CRC Press, 1: 345–377.
POR WISZ B., RAD WAN J., CHOWANIEC J., ZU BER A., 2011 – Wody podziemne Piwnicznej Zdroju, ich wieki obszary zasilania, według danych izotopowych. Biul. Państw. Inst. Geol.,
: 485–494.
POSTAWA A., D’OBYRN K., 2013 – Zmiany warunków zasilania wycieku w VI-32 w kopalni soli Wieliczka w świetle wieloletnich badań izotopowych. Biul. Państw. Inst. Geol., 456: 465–
SZOSTAKIEWICZ-HOŁOWNIA M., 2012 – Chemizm wód źródlanych zlewni Potoku Macelowego w Pieninach. Pieniny – Przyroda i Człowiek, 12: 31–39.
SZOSTAKIEWICZ-HOŁOWNIA M., 2015 – Sezonowa zmienność temperatur wód podziemnych drenowanych przez wybrane źródła w Karpatach wewnętrznych. Prz. Geol., 63, 10/2:
–1090.
SZOSTAKIEWICZ-HOŁOWNIA M., 2018 – Systemy hydrogeochemiczne zlewni górskich o różnej litologii. Wydaw. UW, Warszawa.
ZUBER A., 1999 – Interpretacja wieków trytowych wód podziemnych prostymi modelami matematycznymi. Prz. Geol., 47, 6: 571–573.
ZUBER A. (red.), 2007 – Metody znacznikowe w badaniach hydrogeologicznych. Poradnik metodyczny. Ofic. Wydaw. PWroc., Wrocław.
ZUBER A., MAŁOSZEWSKI P., STICHLER W., HERRMANN A., 1986 – Tracer relations in variable flow. W: 5th International Symposium on Underground Water Tracing. Inst. of Geology and Mineral Exploration, Athens: 355–360.
ZUBER A., CI ĘŻKO WSKI W., GRA BCZAK J., DU LIŃSKI M., 1999 – Wieki i położenie obszarów zasilania wód mineralnych Krynicy oszacowane ze zmian czasowych stężeń trytu oraz wartości d18O i dD. Prz. Geol., 47, 6: 574–583.
ZUBER A., MAŁECKI J.J., DULIŃSKI M., 2008 – Groundwater ages and altitudes of recharge areas in the Polish Tatra Mts. As determined from 3H, δ18O and δ2H data. Geol. Quart., 52, 1: 71–80.
