Konkrecje węglanowe łupków aalenu Pienińskiego Pasa Skałkowego Polski

Abstract

Carbonate concretions of the Aalenian shales of the Pieniny Klippen Belt (Central Carpathians) Konkrecje węglanowe określane dotychczas mianem sferosyderytów występują w ciemnych iłach i łupkach górnego aalenu (poziom Ludwigia murćhisonae) trzech serii skałkowych, a mianowicie serii czorsztyńskiej, niedzickiej i braniskiej. Serie te w pierwotnym basenie skałkowym były usytuowane w ten sposób, że najbardziej północny obszar zajmowała seria czorsztyńska, bardziej południowy niedzicka i braniska. W czasie sedymentacji aalenu dolnego basen serii czorsztyńskiej i niedzickiej był oddzielony od serii braniskiej centralną kordylierą, która w aalenie środkowym i górnym uległa prawie całkowitemu zalaniu przez morze, wpływała jednak na rozwój osadów basenu skałkowego. Konkrecje węglanowe z łupków górnego aalenu wymienionych trzech serii zostały poddane badaniom chemicznym, termicznym, mikroskopowym i spektralnym. Wykazały one, że konkrecje z serii czorsztyńskiej mają charakter syderoplezytowy, niedzickiej — kalcytowy lub kalcytowo-pistomezytowy, braniskiej zaś — syderoplezytowo-kalcytowo-kolo/anifoujy. Na podstawie tych danych oraz badań geochemicznych łupków zawierających omawiane konkrecje wyprowadzone są wnioski dotyczące warunków tworzenia się tych osadów. Carbonate concretions defined commonly as ,,spherosiderites” occur in the Upper Aalenian (Ludwigia murchisonae zone) black clays and shales. Shales with „spherosiderites” form a characteristic zone in three Klippes series: Czorsztyn series, Niedzica series and Branisko series. In the primary sedimentary basin the Czorsztyn series occupied the most northern position, the Niedzica and Branisko ones were situated southward. During sedimentation of the Lower Aalenian, a central cordillera separated the Klippes series sedimentary trough into two similar basins. To the northern one belonged the Czorsztyn and the Niedzica series sedimentary basin, to the southern part — the Branisko and Pieniny series basin. The central cordillera was nearly completely submerged in the Middle and Upper Aalenian. Carbonate concretions occurring in the Upper Aalenian black shales were examined by means of chemical, thermal, microscopic and spectral analysis. It leads to a conclusion that concretions from the Czorsztyn series are of sideroplesite character, from the Niedzica one — calcite or calcite-pistamesite, and for the Branisko series, the sideroplesite-calcite-colofanite type of concretions prevails. The geochemical-sedimentary conditions based on the above cited analyses are also discussed here.