Les formations des lignites en Pologne et leurs principaux traits litostratigraphiques, morphologiques, chimiques et technologiques
Abstract
ZŁOŻA WĘGLI BRUNATNYCH W POLSCE – GŁÓWNE ICH CECHY LITOSTRATYGRAFICZNE, MORFOLOGICZNE I CHEMICZNO-TECHNOLOGICZNE
Streszczenie
Polskie węgle brunatne, należące do utworów terygenicznych, są związane z formacją limniczną, w mniejszym znacznie stopniu z paraliczną. Złoża tej kopaliny zlokalizowane są w osadach należących do ery mezozoicznej, głównie zaś do kenozoicznej. Pierwsze z nich, tworzące złoża drobne o cienkich pokładach i soczewkach, nie mają gospodarczego znaczenia. Natomiast złoża trzeciorzędowe, a w tym głównie mioceńskie, stanowią podstawową bazę zasobową, która jest obok węgla kamiennego główną podstawą rozwoju górnictwa węglowego i energetyki na nim opartej.
Węglonośne utwory trzeciorzędowe należą do dwóch, dobrze wykształconych jednostek geologicznych - do basenu północno-zachodnio-europejskiego, obejmującego obszar Niżu Polskiego oraz do geosynklinalnego obszaru Tetydy i Paratetydy, obejmującego zapadlisko przedkarpackie i Karpaty. Profil stratygraficzny osadów trzeciorzędowych Polski obejmuje utwory od paleocenu dolnego po pliocen górny włącznie. W obrębie tego profilu występuje na Niżu Polskim dziewięć horyzontów węglonośnych, z których głównie dwa - I środkowopolski w miocenie górnym i II ścinawski w miocenie środkowym, są najbardziej węglozasobne.
Wśród polskich złóż węgli brunatnych wyróżniamy kilka morfologicznych typów, związanych zarówno z warunkami ich powstania, jak i z późniejszymi procesami, przekształcającymi ich pierwotne formy. Są to głównie złoża pokładowe i soczewowe, ale wśród nich wyróżnia się złoża pokładowe, soczewowe, szczątkowe (reliktowe), na wysadach solnych, tektoniczne (w rowach tektonicznych) i glacitektoniczne. Najbardziej zasobne w węgiel brunatny i mające duże znaczenie gospodarcze, choć trudne do eksploatacji ze względu na znaczne głębokości występowania, są złoża typu tektonicznego. Wśród nich do największych należy między innymi złoże Bełchatów. Geologiczno-górnicze parametry złóż węgla brunatnego, dopuszczające możliwość ich zagospodarowania i górniczego wykorzystania metodą eksploatacji odkrywkowej, są określone w Polsce kryteriami, wśród których do najważniejszych należą - minimalna miąższość węgla 3 m, maksymalna głębokość występowania spągu złoża 350 m, maksymalny współczynnik sumarycznej miąższości nadkładu i przerostów międzywęglowych do sumarycznej miąższości i bilansowych pokładów węgla 12 : l, minimalne wartości opałowe węgla w stanie surowym (przy 50% wilgoci) 6200 kJ/kg, maksymalna zawartość popiołu w węglu bezwodnym 40%.
W okresie ostatnich 32 lat udokumentowano w Polsce około 38 złóż węgla brunatnego, z których 18 obejmuje około 10,4 mld Mg geologicznych zasobów bilansowych, rozpoznanych w kategoriach B-C2, nadających się do eksploatacji odkrywkowej. Na 5 z nich (Turów, Konin, Adamów, Bogdałów, Władysławów) jest obecnie prowadzona eksploatacja odkrywkowa, a na 2 dalszych (Bełchatów, Lubstów) budowane są kopalnie.
Ponadto, w tymże okresie, a szczególnie w ciągu ostatnich 10-15 lat, odkryto dalszych około 50 nowych złóż węgla brunatnego, z których . 12, o globalnych bilansowych zasobach 7,7 mld Mg wykazuje cechy gospodarczego wykorzystania. Stanowią one bazę zasobów prognostycznych, wymagających dalszych badań rozpoznawczych.
Streszczenie
Polskie węgle brunatne, należące do utworów terygenicznych, są związane z formacją limniczną, w mniejszym znacznie stopniu z paraliczną. Złoża tej kopaliny zlokalizowane są w osadach należących do ery mezozoicznej, głównie zaś do kenozoicznej. Pierwsze z nich, tworzące złoża drobne o cienkich pokładach i soczewkach, nie mają gospodarczego znaczenia. Natomiast złoża trzeciorzędowe, a w tym głównie mioceńskie, stanowią podstawową bazę zasobową, która jest obok węgla kamiennego główną podstawą rozwoju górnictwa węglowego i energetyki na nim opartej.
Węglonośne utwory trzeciorzędowe należą do dwóch, dobrze wykształconych jednostek geologicznych - do basenu północno-zachodnio-europejskiego, obejmującego obszar Niżu Polskiego oraz do geosynklinalnego obszaru Tetydy i Paratetydy, obejmującego zapadlisko przedkarpackie i Karpaty. Profil stratygraficzny osadów trzeciorzędowych Polski obejmuje utwory od paleocenu dolnego po pliocen górny włącznie. W obrębie tego profilu występuje na Niżu Polskim dziewięć horyzontów węglonośnych, z których głównie dwa - I środkowopolski w miocenie górnym i II ścinawski w miocenie środkowym, są najbardziej węglozasobne.
Wśród polskich złóż węgli brunatnych wyróżniamy kilka morfologicznych typów, związanych zarówno z warunkami ich powstania, jak i z późniejszymi procesami, przekształcającymi ich pierwotne formy. Są to głównie złoża pokładowe i soczewowe, ale wśród nich wyróżnia się złoża pokładowe, soczewowe, szczątkowe (reliktowe), na wysadach solnych, tektoniczne (w rowach tektonicznych) i glacitektoniczne. Najbardziej zasobne w węgiel brunatny i mające duże znaczenie gospodarcze, choć trudne do eksploatacji ze względu na znaczne głębokości występowania, są złoża typu tektonicznego. Wśród nich do największych należy między innymi złoże Bełchatów. Geologiczno-górnicze parametry złóż węgla brunatnego, dopuszczające możliwość ich zagospodarowania i górniczego wykorzystania metodą eksploatacji odkrywkowej, są określone w Polsce kryteriami, wśród których do najważniejszych należą - minimalna miąższość węgla 3 m, maksymalna głębokość występowania spągu złoża 350 m, maksymalny współczynnik sumarycznej miąższości nadkładu i przerostów międzywęglowych do sumarycznej miąższości i bilansowych pokładów węgla 12 : l, minimalne wartości opałowe węgla w stanie surowym (przy 50% wilgoci) 6200 kJ/kg, maksymalna zawartość popiołu w węglu bezwodnym 40%.
W okresie ostatnich 32 lat udokumentowano w Polsce około 38 złóż węgla brunatnego, z których 18 obejmuje około 10,4 mld Mg geologicznych zasobów bilansowych, rozpoznanych w kategoriach B-C2, nadających się do eksploatacji odkrywkowej. Na 5 z nich (Turów, Konin, Adamów, Bogdałów, Władysławów) jest obecnie prowadzona eksploatacja odkrywkowa, a na 2 dalszych (Bełchatów, Lubstów) budowane są kopalnie.
Ponadto, w tymże okresie, a szczególnie w ciągu ostatnich 10-15 lat, odkryto dalszych około 50 nowych złóż węgla brunatnego, z których . 12, o globalnych bilansowych zasobach 7,7 mld Mg wykazuje cechy gospodarczego wykorzystania. Stanowią one bazę zasobów prognostycznych, wymagających dalszych badań rozpoznawczych.