Carboniferous palynostratigraphy of Polish Coals Basins

Abstract

PALINOSTRATYGRAFIA UTWORÓW KARBONU POLSKICH ZAGŁĘBI WĘGLOWYCH Streszczenie Badania mikroflorystyczne karbonu polskich zagłębi węglowych (ryc. 1) mają długą historię, z tym że na ostatnie 30-lecie przypada ich intensywny rozwój. Dotyczy to szczególnie badań miosporowych prowadzonych w aspekcie stratygraficznym (2, 3, 6-10, 13, 14). Celem niniejszego opracowania jest zestawienie i podsumowanie wyników dotychczasowych badań, korelacja podziałów palinostratygraficznych trzech polskich zagłębi karbońskich oraz paralelizacja palinostratygraficzna pomiędzy zagłębiami polskimi i zagłębiami węglowymi Europy Zachodniej. Podziały miosporowe karbonu poszczególnych zagłębi węglowych Polski, przedstawione w niniejszym opracowaniu, podsumowują głównie badania własne autorki, dotyczące Zagłębia Górnośląskiego i Lubelskiego. Dane dla Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego zostały zaczerpnięte z publikacji innych autorów. Na obszarze GZW w ostatnim 10-leciu wykonano wiele głębokich otworów wiertniczych, w ramach rozpoznania głębokich poziomów karbonu produktywnego. Szczegółowe badania palinologiczne profilów tych otworów dostarczyły obfitego materiału, który wyzyskano do zestawienia podziału palinostratygraficznego pełnego profilu karbonu w tym zagłębiu - od facji węglanowej (górny turnej-dolny wizen(?)) po utwory stefanu. Wydzielono w tym profilu 14 poziomów sporowych, w tym 2 dla dinantu i 12 poziomów dla silezu (ryc. 2). W Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym stopień rozpoznania palinologicznego utworów karbonu jest jeszcze niepełny. Dokumentacja palinologiczna dotyczy głównie formacji wałbrzyskiej, warstw z Białego Kamienia oraz bezwęglowych utworów najmłodszego karbonu (górny westfal - stefan). Cennym uzupełnieniem jest opracowanie palinostratygrafii westfalu i stefanu czeskiej części zagłębia (17). Zestawiając wyniki badań miosporowych w DZW z dostępnych publikacji wyselekcjonowano taksony miospor ważnych stratygraficznie dla karbonu dolnośląskiego i po uporządkowaniu i umiejscowieniu w profilu litostratygraficznym zagłębia wydzielono 10 poziomów sporowych dla utworów silezu, w profilu od namuru A do stefanu włącznie (ryc. 3). Badania palinologiczne karbonu Lubelskiego Zagłębia Węglowego; prowadzone bardzo intensywnie w ostatnim dwudziestoleciu, dały podstawę do wprowadzenia podziału palinostratygraficznego karbonu w profilu od górnego wizenu po westfal D. W profilu tym wydzielono 13 poziomów sporowych w tym jeden dla dinantu i 12 poziomów dla silezu (ryc. 4). Porównanie zasięgów stratygraficznych taksonów przewodnich i charakterystycznych dla lokalnych podziałów palinostratygraficznych pozwoliło wyselekcjonować te taksony, które uznać można za diagnostyczne dla syntetycznego podziału miosporowego, wspólnego dla wszystkich trzech zagłębi węglowych (ryc. 5). Podział ten obejmuje utwory od górnego turneju-dolnego wizenu ( ?) do stefanu włącznie. Wydzielono w nim 14 poziomów miosporowych oraz podano ich charakterystykę sporową, określono wiek poszczególnych poziomów i umiejscowiono je w profilach litologicznych poszczególnych zagłębi. Syntetyczny profil palinostratygraficzny karbonu polskich zagłębi węglowych porównano ze zunifikowanym podziałem miosporowym karbonu zagłębi węglowych Europy Zachodniej, zaproponowanym przez CIMP (1) (ryc. 6). Porównanie to wykazuje dużą zbieżność kryteriów podziału miosporowego i w większości przypadków identyczność lub duże podobieństwo wydzielonych zon sporowych. Różnice w występowaniu i zasięgach niektórych taksonów przewodnich wynikają prawdopodobnie z różnic w rozwoju facjalnym utworów tego samego wieku, które spowodowały zróżnicowanie warunków ekologicznych dla rozwoju flory karbońskiej.