Development of the Carboniferous of the SW margin of the East-European Platform in Poland
Abstract
ROZWÓJ KARBONU W POLSKIM ODCINKU BRZEGU PLATFORMY WSCHODNIOEUROPEJSKIEJ
Streszczenie
W szerokim pasie wzdłuż brzegu platformy wschodnioeuropejskiej, który na odcinku polskim przebiega zgodnie z linią T-T, stwierdzono wierceniami występowanie utworów karbonu. Leżą one na różnych głębokościach. Grubość utworów nadległych waha się od kilkuset metrów, na obszarze podlasko-lubelskim, do kilku tysięcy metrów na Pomorzu i Kujawach.
W turneju i wczesnym wizenie Polska wschodnia i północno- wschodnia stanowiła ląd podlegający denudacji. Maksymalny zasięg zbiornika we wczesnym turneju ograniczony był na południowym wschodzie przez czynne strefy uskokowe Kocka i Włodzimierza Wołyńskiego. W ciągu turneju w wyniku przemieszczeń poszczególnych bloków - obszar lądowy ulegał poszerzeniu. Zjawiskom tym towarzyszył silny wulkanizm - utworzone zostały pokrywy law bazaltowych i tufy ryolitowe. W Polsce północno-zachodniej istniało morze z sedymentacją ilasto-wapienną. Zbiornik wkraczał dość głęboko na obszar starej platformy, sięgając na obszar Litwy i Łotwy. Również na Pomorzu miała miejsce w turneju silna działalność wulkaniczna (skały tufitowe kompleksu z Gozdu).
W środkowym wizenie nastąpiła zmiana warunków sedymentacji. Na północnym zachodzie kontynuowana była sedymentacja kompleksów znanych z turneju i wizenu niższego. Następowało stopniowe przesuwanie się ku południowi strefy brzegowej, wzdłuż której pojawiały się osady lądowe.
Na odcinku południowo-wschodnim brzegu platformy wschodnioeuropejskiej wypiętrzony dotychczas obszar dostał się stopniowo w zasięg nowego basenu sedymentacyjnego. Silnie zuskokowany obszar lubelsko-lwowski już w wizenie środkowym był całkowicie speneplenizowany. Rozpoczął się okres sedymentacji węglonośnej. W wizenie i wczesnym namurze istniały znaczne wpływy morskie, a od namuru późnego przewagę miała sedymentacja lądowa.
W namurze nastąpiła kolejna zmiana warunków sedymentacji na brzegu platformy. W Polsce północno-zachodniej zapanowały warunki lądowe. Na wypiętrzonym obszarze panowała erozja. Po okresie przerwy w sedymentacji, na początku późnego namuru, basen sedymentacyjny lubelsko-lwowski poszerzył się ku platformie wschodnioeuropejskiej.
W westfalu, obszar Polski północno-zachodniej ponownie znalazł się w zasięgu sedymentacji. Powstawały początkowo utwory asocjacji węglonośnej, w późnym westfalu zastąpione przez skały czerwone. Na obszarze tym utrzymywał się basen sedymentacyjny do stefanu, w którym powstawały utwory asocjacji skał czerwonych. Na południowym wschodzie sedymentacja asocjacji węglonośnej utrzymywała się do końca westfalu. Dopływ materiału terygenicznego w późnym westfalu doprowadził do zakończenia tworzenia węgli .
W westfalu obok platformy wschodnioeuropejskiej, źródłem materiału terygenicznego był także wypiętrzony orogen waryscyjski. W westfalu nastąpił kolejny epizod wulkanizmu kwaśnego. Obecny zasięg utworów karbonu w strefie brzeżnej platformy wschodnioeuropejskiej, na znacznym obszarze, ukształtowany został przed sedymentacją permską. W tym czasie powstały na brzegu platformy rowy tektoniczne wypełnione osadami karbonu. Jednym z nich jest rów mazowiecko-lubelski. Genezę tych rowów wiąże autor z prawostronnymi ruchami przesuwczymi, przypadającymi na późny karbon i wczesny perm.
Streszczenie
W szerokim pasie wzdłuż brzegu platformy wschodnioeuropejskiej, który na odcinku polskim przebiega zgodnie z linią T-T, stwierdzono wierceniami występowanie utworów karbonu. Leżą one na różnych głębokościach. Grubość utworów nadległych waha się od kilkuset metrów, na obszarze podlasko-lubelskim, do kilku tysięcy metrów na Pomorzu i Kujawach.
W turneju i wczesnym wizenie Polska wschodnia i północno- wschodnia stanowiła ląd podlegający denudacji. Maksymalny zasięg zbiornika we wczesnym turneju ograniczony był na południowym wschodzie przez czynne strefy uskokowe Kocka i Włodzimierza Wołyńskiego. W ciągu turneju w wyniku przemieszczeń poszczególnych bloków - obszar lądowy ulegał poszerzeniu. Zjawiskom tym towarzyszył silny wulkanizm - utworzone zostały pokrywy law bazaltowych i tufy ryolitowe. W Polsce północno-zachodniej istniało morze z sedymentacją ilasto-wapienną. Zbiornik wkraczał dość głęboko na obszar starej platformy, sięgając na obszar Litwy i Łotwy. Również na Pomorzu miała miejsce w turneju silna działalność wulkaniczna (skały tufitowe kompleksu z Gozdu).
W środkowym wizenie nastąpiła zmiana warunków sedymentacji. Na północnym zachodzie kontynuowana była sedymentacja kompleksów znanych z turneju i wizenu niższego. Następowało stopniowe przesuwanie się ku południowi strefy brzegowej, wzdłuż której pojawiały się osady lądowe.
Na odcinku południowo-wschodnim brzegu platformy wschodnioeuropejskiej wypiętrzony dotychczas obszar dostał się stopniowo w zasięg nowego basenu sedymentacyjnego. Silnie zuskokowany obszar lubelsko-lwowski już w wizenie środkowym był całkowicie speneplenizowany. Rozpoczął się okres sedymentacji węglonośnej. W wizenie i wczesnym namurze istniały znaczne wpływy morskie, a od namuru późnego przewagę miała sedymentacja lądowa.
W namurze nastąpiła kolejna zmiana warunków sedymentacji na brzegu platformy. W Polsce północno-zachodniej zapanowały warunki lądowe. Na wypiętrzonym obszarze panowała erozja. Po okresie przerwy w sedymentacji, na początku późnego namuru, basen sedymentacyjny lubelsko-lwowski poszerzył się ku platformie wschodnioeuropejskiej.
W westfalu, obszar Polski północno-zachodniej ponownie znalazł się w zasięgu sedymentacji. Powstawały początkowo utwory asocjacji węglonośnej, w późnym westfalu zastąpione przez skały czerwone. Na obszarze tym utrzymywał się basen sedymentacyjny do stefanu, w którym powstawały utwory asocjacji skał czerwonych. Na południowym wschodzie sedymentacja asocjacji węglonośnej utrzymywała się do końca westfalu. Dopływ materiału terygenicznego w późnym westfalu doprowadził do zakończenia tworzenia węgli .
W westfalu obok platformy wschodnioeuropejskiej, źródłem materiału terygenicznego był także wypiętrzony orogen waryscyjski. W westfalu nastąpił kolejny epizod wulkanizmu kwaśnego. Obecny zasięg utworów karbonu w strefie brzeżnej platformy wschodnioeuropejskiej, na znacznym obszarze, ukształtowany został przed sedymentacją permską. W tym czasie powstały na brzegu platformy rowy tektoniczne wypełnione osadami karbonu. Jednym z nich jest rów mazowiecko-lubelski. Genezę tych rowów wiąże autor z prawostronnymi ruchami przesuwczymi, przypadającymi na późny karbon i wczesny perm.