Aktywność tektoniczna w północno-wschodniej strefie krawędziowej Roztocza Tomaszowskiego w świetle wskaźników morfometrycznych

Abstract

Wpływ ruchów neotektonicznych, na dynamikę północno-wschodniej strefy krawędziowej Roztocza Tomaszowskiego, rozpoznano na podstawie badań morfometrycznych, geomorfologicznych i geologicznych. Strefa znajduje się na granicy (strefa uskokowa Tornquista-Teisseyre'a) dwu ważnych jednostek strukturalnych: podniesienia radomsko-kraśnickiego i rowu mazowiecko-lubelskiego. W rzeźbie strefy wyróżnia się pas obniżeń (zapadlisk) Kotliny Kryniczanki, Wieprzowego Jeziora i doliny (rowu tektonicznego) Sołokiji; oraz bloki krawędzi zewnętrznej Komarowa, Krynic, Tarnawatki, Majdanu Górnego i Przeorska–Żurawców, a także bloki (wzniesienia resekwentne) krawędzi wewnętrznej Rudy Żurawieckiej i Teniatysk. Analiza morfometryczna pozwoliła rozpoznać intensywność i zwrot ruchów neotektonicznych. Wyraźnie neotektonicznie aktywny jest zespół uskoków brzeżnych, a wypiętrzaniu lub subsydencji podlegają całe segmenty krawędzi zewnętrznej oraz krawędzi wewnętrznej. W pasie obniżeń zachodzą zróżnicowane, blokowe ruchy tektoniczne. Przyczynia się do tego ich skomplikowana, zrębowa budowa geologiczna, która ma odbicie w zróżnicowanej rzeźbie oraz natężeniu i kierunkach ruchów tektonicznych. Ruchy neotektoniczne wpłynęły na miąższość osadów dolinnych oraz na rozwój drobnych form w dnach kotlin i dolinie Sołokiji. TECTONIC ACTIVITY OF THE ESCARPMENT ZONE OF TOMASZOWSKIE ROZTOCZE IN THE LIGHT OF MORPHOMETRIC COEFFICIENTS (EASTERN POLAND) Summary The influence of neotectonics movements on dynamics of the North-East escarpment zone of Tomaszowskie Roztocze was determinated from the morphometrical, geomorphological and geological investigations. The zone is situated on the bordering line (Tornquist-Teisseyre fault zone) of two important structural units: Radom-Kraśnik Elevation and Mazowsze-Lublin Trough. In the zone relief there can be distinguished the belt of down faulted troughs of Kryniczanka Valley, Wieprzowe Jezioro and Sołokija Valley (fault through) as well as the blocks of the outer edges of Komarów, Krynice, Tarnawatka, Majdan Górny and Przeorsk-Żurawce and the blocks (resequent elevations) of the outer edges of Ruda Żurawiecka and Teniatyska. The morphometric analysis made it possible to determine intensity and turn of neotectonic movements. A distinct neotectonic activity of the border fault system as well as uplift or subsidence of the whole outer and inner escarpment segments was observed. In the depression zone different block tectonic movements are found which is caused by a complicated horsty geological structure observed in the differentiated relief as well as in intensity and directions of tectonic movements. Neotectonic movements affected thickness of aggradational deposits and development of small forms in the valley bottoms and Sołokija Valley.