Proces wymierania i odradzania się faun ramienionogowych a kryzys na granicy fran-

Abstract

Dobrze poznana sukcesja zespołów ramienionogów w późnym dewonie antykliny Dębnika (południowa Polska) umożliwia szczegółowe prześledzenie zjawiska wielkiego kryzysu biotycznego, jakie miało miejsce na granicy fran-famen. Największe zróżnicowanie taksonomiczne frańskich ramienionogów na tym obszarze obserwuje się w poziomach P. punctata–P. hassi (20 gatunków). W młodszych poziomach franu zróżnicowanie taksonomiczne ramienionogów stopniowo maleje aby osiągnąć minimum przy granicy fran-famen. Zespół ramienionogów po wielkim wymieraniu zdominowany jest przez zaledwie dwa zdrobniałe gatunki reprezentujące rynchonellidy i spiriferidy. Począwszy od poziomu P. crepida zaznacza się intensywny proces odbudowy fauny ramienionogów, zdominowanej przez cyrtospiriferidy, atyrididy i produktellidy. W młodszym famenie obserwuje się jednak ponowny spadek zróżnicowania, w miarę nasilania się procesów regresywnych. Podobną dynamikę ewolucyjną ramienionogów w pobliżu granicy fran-famen, a zwłaszcza procesu repopulacji i redywersyfikacji, obserwuje się w Górach Świętokrzyskich. W poziomach P. crepida–P. rhomboidea ramienionogi osiągają największe zróżnicowanie taksonomiczne dla famenu. Ogólny skład pionierskich zespołów pokryzysowych z wczesnego famenu południowej Polski sugeruje pokrewieństwo z płytkowodnymi frańskimi faunami wewnętrznych szelfów węglanowych i środowisk deltowych oraz częściowo — z głębokowodnej biofacji rynchonellidowej. BRACHIOPOD FAUNAS EXTINCTION AND RECOVERY DURING THE FRASNIAN-FAMENNIAN BIOTIC CRISIS. Summary The well-known brachiopod succession in the Late Devonian of the Dębnik anticline (southern Poland) enables the detailed study of the major biotic crisis at the Frasnian-Famennian (F-F) boundary. The greatest taxonomic diversification of the Frasnian brachiopods from the studied area is observed in the P. punctata -P. hassi Zones (20 species). During the later Frasnian the diversification gradually declines and reaches its minimum at the F-F boundary. The brachiopod post-extinction assemblage is dominated mainly by only two dwarf species wich represent rhynchonellids and spiriferids. Intensive process of brachiopod rediversification is observed in the P. crepida Zones; the most common then are cyrtospiriferids, athyridids and productellids. In the later Famennian, however, a drop in diversity is again observed as a result of the intensifying regressive tendencies in the area. A similar evolutionary dynamic of brachiopod faunas, esspecially a process of the repopulation and rediversification at the F-F boundary was found in the Holly Cross Mountains (Central Poland). In the P. crepida - P. rhomboidea Zones the brachiopods reach their greatest taxonomic diversity of the whole Famennian. The general composition of the pioneer assemblages from the early Famennian of the southern Poland suggests their relationship with shallow-water Frasnian faunas of the inner carbonate shelf and deltaic environments and, partly, with a deep-water rhynchonellid biofacies.