Zespoły konodontów jako wskaźników zmian klimatu podczas późnoordowickiej epoki lodowej

Abstract

Region kielecki Gór Świętokrzyskich w środkowym i późnym ordowiku cechowała nadzwyczaj powolna i stabilna sedymentacja wapienna. Powstały wówczas wapień z Mójczy i nienazwane wapienne ogniwo warstw zaleskich zawierają niezwykle kompletny zapis paleontologiczny, w szczególności konodontów. Stosunkowo kompletny zapis ewolucji konodontów z linii rozwojowej Amorphognathus, na której oparta jest międzykontynentalna korelacja wiekowa późnego ordowiku, umożliwe korelację czasową zdarzeń środowiskowych zapisanych w Górach Świętokrzyskich ze zdarzeniami w innych częściach świata. Zmiany procentowego udziały gatunków w czasie geologicznym mogą zaś posłużyć do określenia ich natury. Możliwe jest wręcz ilościowe wyskalowanie przekształceń środowiska dzięki temu, ze część z gatunków występujących okresowo w regionie Małopolski miała swoje centra występowania w ordowickich tropikach, a inne w ówczesnych obszarach subpolarnych. Wzrosty frekwencji tych gatunków miały miejsce w Górach Świętokrzyskich naprzemiennie, dowodząc występowania licznych zimnych i ciepłych epizodów klimatycznych. Było co najmniej osiem zimnych epizodów o intensywności wzrastającej aż do epizodu czwartego (jak na to wskazuje coraz większa dominacja subpolarnej Scabbardella i zmniejszanie się gatunkowej złożoności zespołów), po czym tendencja ta uległa częściowemu odwróceniu. Można domniemywać, że było to odzwierciedlenie następstwa glacjałów i interglacjałów podczas późnoordowickiego zlodowacenia pobliskiego kontynentu Gondwany. Zanik sedymentacji węglanowej, który miał później miejsce, był zapewne wyrazem podniesienia poziomu morza wraz z wytapieniem się pokrywy lodowej. CONODONT ASSEMBLAGES AS INDICATORS OF THE LATE ORDOVICIAN GLACIATIONS Summary Spectra of relative contribution of particular species to conodont assemblages in the Ashgill of the Holy Cross Mountains, Poland, can be calibrated climatically on the basis of periodic immigrations of species known to be abundant either in the Ordovician tropics or subpolar regions. They show a rhythmic succession of cold and warm episodes, which are correlated with environmental events in areas closer to Gondwana. The phyletic succession of Amorphognathus species enables chronological calibration of the record. A general trend toward climatic cooling is indicated by a steady increase in contribution of Gondwana forms, connected with a decrease in taxonomic diversity of the species association. Within the Late Ordovician epoch of domination of cold-water faunal assemblages, there was a series of at least eight brief increases in abundance of exotic temperate-climate forms indicative of briefwarmings. The topmost shales with Hirnantia and Mucronaspis seem to mark the beginning of the terminal Ordovician warming and eventual transgression which culminated with deposition of black graptolite shales.