Drobne jednostki stratygraficzne piętra wisły w obszarze perybałtyckim)
Abstract
W stratygrafii zlodowacenia wisły wyróżnia się obecnie ponad 40 jednostek wiekowych (tab. 1) i ich liczba wciąż wzrasta. Większość z tych jednostek jest definiowana za pomocą analizy pyłkowej. Niezależnie od tego najmłodsza część piętra wisły jest dzielona również za pomocą kryteriów morfostratygraficznych, głównie dzięki licznym strefom moren czołowych. Sekwencje litostratygraficzne są mniej ważne, mimo że obecność osadów glacigenicznych ma znaczenie jednoznaczne i rozstrzygające. Datowanie piętra wisły dokonywane jest za pomocą różnych metod. Dla jego młodszej części przeważa metoda radiowęglowa. Całe piętro wisły jest możliwe do datowania za pomocą termoluminescencji. Dla datowania jego najmłodszej części jest stosowana metoda warwowa. Całe piętro ma swój zapis w stratygrafii tlenowej osadów dna oceanu. Przegląd stanu poznania stratygrafii wisły świadczy, że występują w niej różne niekonsekwencje w jego podziale wiekowym. Nazwa interstadiału jest stosowana dla jednostek trwających od ponad 5 ka do zaledwie kilkuset lat. Trwanie jednostek zimnych stadiałów jest kilkakrotnie dłuższe, osiągające ponad 10 ka. Korelacje czynione w kierunkach równoleżnikowych Niżu Północnoeuropejskiego dla krótkich ociepleń, zdefiniowanych tylko za pomocą ewolucji szaty roślinnej mogą być obciążone błędem. Należy pogłębiać definicję takich jednostek jak stadiał, faza, interstadiał i interfaza na podstawie rozpoznania florystycznego. Obecne rozpoznanie dna Morza Bałtyckiego stwarza wzrastające watpliwości dotyczące słuszności stosowanych korelacji stref moren czołowych południowej Szwecji i innych bałtyckich krajów. Powodem tego mogą być możliwości rozwoju w obszarze bałtyckim sprzyjających warunków dla deglacjacji arealnej. Artykuł jest przyczynkiem do dyskusji nad podziałem zlodowacenia wisły, stosowanym przy kartowaniu przez Państwowy Instytut Geologiczny.
SMALL STRATIGRAPHIC UNITS OF VISTULIAN IN THE PERIBALTIC AREA
Summary
At present over 40 age units are distinguished in Vistulian stratigraphy (Tab. 1), and their number is still growing. Most of these units are defined by pollen analysis. Apart of that, the youngest part of the Vistulian is also divided using morphostratigraphic criterions, mainly thanks to the numerous zones of end-moraines. As a rule, lithostratigraphic sequences are less important, thought the presence of deposits of glacial origin is of unequivocal and decisive significance. Datings of the Vistulian are made using various methods. In the younger part the radiocarbon method predominates. Within the whole Vistulian dating by the TL is possible. For dating its youngest part, varved chronology is also used. The whole Vistulian finds reference in oxygen stratigraphy of ocean bottom deposits. A review of the state of Vistulian stratigraphy knowledge shows that there are many in consequences in the age division of this stage. The name of an interstadial is given to units ranging from over 5 ka to only several hundred years. The duration of cold units (stadials) is several times longer, reaching over a dozen ka. Correlations made in the latitudinal direction on the North European Lowland for short periods of warming and based only on the evolution of plant cover, may be error-loaded. A clear, based on floristic recognition, of such units as stadial, phase, interstitial and interphase must be developed. Obtained knowledge about the Baltic Sea bottom gives rise to doubts on the hitherto developed correlations of end-moraine zones of Southern Sweden with such zones on other Baltic countries. This is because, especially at the beginning of deglaciation, in this area probably were advantageous conditions for areal
deglaciation. The proposals are given for the Vistulian subdivision used by Polish Geological Institute in geological mapping.
SMALL STRATIGRAPHIC UNITS OF VISTULIAN IN THE PERIBALTIC AREA
Summary
At present over 40 age units are distinguished in Vistulian stratigraphy (Tab. 1), and their number is still growing. Most of these units are defined by pollen analysis. Apart of that, the youngest part of the Vistulian is also divided using morphostratigraphic criterions, mainly thanks to the numerous zones of end-moraines. As a rule, lithostratigraphic sequences are less important, thought the presence of deposits of glacial origin is of unequivocal and decisive significance. Datings of the Vistulian are made using various methods. In the younger part the radiocarbon method predominates. Within the whole Vistulian dating by the TL is possible. For dating its youngest part, varved chronology is also used. The whole Vistulian finds reference in oxygen stratigraphy of ocean bottom deposits. A review of the state of Vistulian stratigraphy knowledge shows that there are many in consequences in the age division of this stage. The name of an interstadial is given to units ranging from over 5 ka to only several hundred years. The duration of cold units (stadials) is several times longer, reaching over a dozen ka. Correlations made in the latitudinal direction on the North European Lowland for short periods of warming and based only on the evolution of plant cover, may be error-loaded. A clear, based on floristic recognition, of such units as stadial, phase, interstitial and interphase must be developed. Obtained knowledge about the Baltic Sea bottom gives rise to doubts on the hitherto developed correlations of end-moraine zones of Southern Sweden with such zones on other Baltic countries. This is because, especially at the beginning of deglaciation, in this area probably were advantageous conditions for areal
deglaciation. The proposals are given for the Vistulian subdivision used by Polish Geological Institute in geological mapping.