Pierwiastki promieniotwórcze a problem zagrożeń radioekologicznych w miastach regionu sudeckiego

Abstract

Sudety stanowiące fragment Masywy Czeskiego są obszarem, gdzie na rozległych terenach występują formacje skalne o podwyższonej promieniotwórczości naturalnej. Ludność zamieszkała na tym obszarze otrzymuje więc znacznie wyższe dawki promieniowania niż w innych regionach Polski. Pracami pomiarowymi objęto 14 miast. Najwyższa wartość mocy dawki promieniowania gamma, znacząco przekraczająca 100 nGy/h, została stwierdzona w miastach zlokalizowanych częściowo lub w całości na granitach karkonoskich (Szklarska Poręba, Jelenia Góra, Karpacz, Kowary). Znacząca niższa wartość, wahająca się od 72 do 62 nGy/h, stwierdzono w miastach zlokalizowanych na skałach osadowych. Mimo to, wartości te są prawie dwukrotnie wyższe od wartości średniej mocy dawki promieniowania gamma obliczanej dla całej Polski. Wielkość dawki promieniowania gamma zależy od zawartości radionuklidów naturalnych, w tym przede wszystkim od zawartości uranu (>4 ppm) i toru (>12 ppm). Wysoka koncentracja uranu w granicie karkonoskim, brak słabo przepuszczalnych utworów w nadkładzie, głębokie zwietrzenie górotworu i obecność licznych stref uskokowych powoduje, że miasta zlokalizowane w granicach jego wychodni są zagrożone wysokim ryzykiem radonowym. Udział skażenia cezem poczarnobylskim w całkowitej dawce promieniowania gamma jest marginesowy i jedynie w rejonie Lądka Zdroju stwierdzono podwyższoną koncentrację tego radionuklidu, przy czym relatywnie wysoką wartość (88,8 kBq/m2) stwierdzono tylko na jednym punkcie pomiarowym. RADIOACTIVE ELEMENTS AND RADIOECOLOGICAL HAZARD IN TOWNS OF THE SUDETIC REGION (SW POLAND) Summary The Sudetes, being the fragment of Czech Massif, is an area with numerous exposures of rock formations characterized by increased natural radioactivity. Autochthons of this region are submitted to significantly higher radiation doses rate than populations in other parts of Poland. Radiation measures were realized in 14 towns and the highest gamma dose rate , more than 100 nGy/h, were noticed in towns located totally or partially on the Karkonosze granites (a. e. Szklarska Poręba, Jelenia Góra Karpacz, Kowary). Distinctly lower doses, from 62 to 72 nGy/h, were measured in towns founded on the sedimentary rocks but they are still almost twice higher than an average dose of gamma radiation, calculated for the whole Poland area. Value of radiation dose depends on a content of natural radionuclides, mainly on an amount of uranium (>4 ppm) and thorium (>12 ppm). High uranium concentration in the Karkonosze granites, a lack of low permeable sediments within an overburden, deep weathering of magmatic massif as well as occurrence of numerous fault zones favour a high radon risk in towns founded on such rock basement. Participation of post-Chernobyl caesium in a gamma dose is quite subordinate and only in the vicinity of Lądek Zdrój was detected its increased concentration but the relatively high value (88,8 kBq/m2) was noticed in a single measure point.