Skałki i jaskinie piaskowcowe na Niżu Polskim

Abstract

W osadach czwartorzędowych pokrywających obszar Niżu Polskiego występują strefy scementowanych kalcytem piaskowców i zlepieńców. Dotychczas opisano ponad 20 sztucznych i naturalnych odsłonięć tych skał. Większość piaskowców w odsłonięciach charakteryzuje się specyficzną morfologią odzwierciedlającą pierwotny kształt zlityfikowanych stref skalnych. Do często spotykanych form rzeźby należą poziome soczewy i płyty przerastające się z pionowymi słupami. W piaskowcach tych zinwentaryzowano w 1998 r. 15 schronisk skalnych i jaskiń. Największą jaskinią jest Jaskinia w Mechowie o długości 61 m. Cztery inne jaskinie mają ponad 10 m długości. Powstanie jaskiń i schronisk jest warunkowane specyficznymi kształtami skałek oraz procesami grawitacyjnego spełzywania i osypywania materiału, selektywnego wietrzenia a także erozji wodnej. W powstaniu lub pogłębieniu niektórych istotną rolę odegrał człowiek. THE SANDSTONE TORS AND CAVES IN THE POLISH LOWLANDS Summary In the Quaternary sediments covering large area of the Northern and Central Poland, occur bodies of sandstones and conglomerates, cemented with calcite. More than 20 artificial and natural outcrops of these rocks have been described so far. The otcropped sandstones are characterized by specific, unique relief reflecting the original forms of lithified rock bodies. Among them horizontal plates and lenses accompanied with vertical columns are often observed. In the sandstones 15 rock shelters (caverns) and caves were registered in 1998. The longest cave — Jaskinia w Mechowie (Cave in Mechowo) — is 61 m long. Four others are longer than 10 m. The shape of the lithified rock bodies and subsequent gravitational mass movements as well as selective weathering and water erosion are responsible for the caves and caverns development. Some larger subsurface voids were deepened by people, too.