Tektoniczne a eustatyczne uwarunkowania rozwoju sedymentacji dewonu świętokrzyskiego

Abstract

Udokumentowane przejawy tektoniki synsedymentacyjnej w dewonie świętokrzyskim w większości przypadków reprezentują ograniczone rozmiary deformacji, prowadzących do modyfikacji zapisu osadowego jedynie w skali lokalnej. W przeciwieństwie do tego, zdarzenia interpretowane jako eustatyczne (w tym backstepping w poszczególnych etapach rozwoju platformy węglanowej) mają szerszy zapis regionalny. Analiza subsydencji potwierdza różnicę między rozwojem regionu łysogórskiego i kieleckiego, aczkolwiek oba regiony mają bardzo zbliżony scenariusz rozwoju subsydencji „pokaledońskiej”, różniąc się głównie rozmiarami pogrążania w dewonie. To ostatnie zjawisko można przypisać odmiennej budowie skorupowej bloków litosfery oddzielonych rozłamem świętokrzyskim i, w związku z tym, odmiennej ich reakcji na regionalny rozkład naprężeń (ogólnie zapewne ekstensyjnych). Ranga zdarzeń tektonicznych w dewonie świętokrzyskim jest wciąż trudna do sprecyzowania, ale wydaje się drugoplanowa. Nie ma świadectw „bretońskich” deformacji tektonicznych w końcu dewonu i uprzednio eksponowana rola tej „fazy“ może ograniczać się do pulsu późnofrańskiejsubsydencji tektonicznej i ruchów blokowych, modyfikujących lokalnie zapis fluktuacji eustatycznych w szeroko rozumianym interwale przejściowym franu i famenu. Związki tego ożywienia tektonicznego na obszarze świętokrzyskim z późnodewońską przebudową platformy wschodnioeuropejskiej (inicjacją ryftu prypecko-donieckiego i rozwojem rowu lubelskiego) są prawdopodobne, ale ich korelacja wymaga dalszego postępu w badaniach stratygraficznych na obu tych obszarach. TECTONIC VERSUS EUSTATIC CONTROLS OF SEDIMENTARY DEVELOPMENT OF THE DEVONIAN IN THE HOLY CROSS MTS., CENTRAL POLAND Summary Documented evidence of synsedimentary tectonics in the Devonian of the Holy Cross Mts. in most cases indicates limited magnitude of deformations leading to modification of the sedimentary record merely in a local scale. In contrast, the events interpretedas eustatic(including i.a. backstepping of the carbonate platform) have a widespread regional record. The tectonic subsidence analysisconfirms differences in a development of the Łysogóry and Kielce regions, although both regions reveal very similar scenario of the ”post-Caledonian“ subsidence, differing mainly in the rates and total amount of the Devonian subsidence. The latter differences may be ascribed to contrasts in a deep structure of crustal blocks underlying both regions, separated by the Holy Cross Fault, and responding differently to a regional stress pattern, probably in an extensional regime. Although the importance of tectonic events in the Devonian of the Holy CrossMts. is still difficult to ascertain, it appears rather subordinate in view of available observations. So far, there is no evidence of the ”Bretonnian“ tectonic deformations in the latest Devonian. The role of this „phase“, previously stressed in several publications, may be limited to the probable small pulse of the late Frasniansubsidence and small-scale block movements locally modifying the record of eustatic fluctuations in the wide interval of the Frasnian–Famennian transition. The relationship between these tectonic phenomena and the Late Devonian structural rearrangement of the East European Craton, including initiation of the Pripyat-Donets Rift and development of the Lublin Trough is probable but requires further refinement of a stratigraphic correlation between the discussed areas.