Uwarunkowania środowiskowe docelowego zagospodarowania terenów pogórniczych okręgu olkuskiego

Abstract

Likwidacja olkuskiego okręgu górnictwa rud Zn-Pb w najbliższej dekadzie, podobnie jak obecna likwidacja pobliskich kopalń węgla, rzutuje na brak zapotrzebowania na piasek podsadzkowy a pośrednio na inne sektory górnictwa. Wiele złóż kopalin pospolitych udokumentowano na obszarach konfliktowych, cennych przyrodniczo lub atrakcyjnych dla budownictwa. Istnieje potrzeba oceny potencjalnej wartości tych złóż w celu ich ochrony, ewentualnie skreślenia z bilansu zasobów i przekazania terenu do gospodarki przestrzennej. Decyzje o kierunkach nowego zagospodarowania wymagają znajomości wielu elementów środowiska naturalnego i przekształconego, a zwłaszcza geologicznych, jak warunki podłoża budowlanego, warunki hydrogeologiczne i hydrologiczne wraz z prognozą zmian, gleby i ich skażenie, składowiska odpadów itp. Elementy te są już zestawione syntetycznie na mapach geologiczno-gospodarczych, hydrogeologicznych, sozologicznych i geochemicznych oraz glebowych i leśnych, co ułatwia analizę obszarów konfliktowych i przeznaczenie poszczególnych działek do nowych funkcji. Główna część artykułu poświęcona jest diagnozie warunków środowiska i prognozie zmian. Likwidacja górnictwa, które było głównym źródłem zaopatrzenia okręgu w wodę pitną i przemysłową, pociągnie za sobą potrzebę udostępnienia źródeł zastępczych oraz szczególnej dbałości o izolację ognisk skażenia. Na etapie zagospodarowania pogórniczego okręgu potrzebne będzie skoordynowane działanie w jeszcze większym stopniu jak przy standardowej rekultywacji. Określono zadania dla samorządów i administracji regionalnej na tym nowym polu tworzenia perspektyw dla gospodarki. Oczekuje się na inicjatywy i merytoryczne wsparcie uczelni oraz szerokie zaangażowanie środowiska geologicznego, np. na platformie Polskiego Towarzystwa Geologicznego. ENVIRONMENTAL CONSTRAINTS IN TURNING BROWNFIELDS INTO VITAL COMMUNITY ASSETS IN THE OLKUSZ ZN-PB ORE DISTRICT. Summary Expected closure of the depleted Olkusz lead and zinc ore district as well as on-going closures of nearby coal mines result in reduced demand for backfill sand and also affect other mineral sectors. Undeveloped deposits of common minerals in many cases are situated in the conflicting areas because of their high natural values or development needs. There is an urgent requirement for evaluation of local mineral resources, which shall lead to their protection or deleting from national resource balance sheet and leaving them free for non-mining land use. Turning of brownfields into vital community assets must be guided by assessment and valorization of natural and man-affected environment, taking into account the geological-engineering conditions, hydrogeology and hydrography including their expected changes, soil types and their contamination, dumpsites. These elements have already been presented on synthetic geopotential maps for environmental management, on hydrogeological and geochemical maps, as well as on the maps presenting impact and degradation of the Earth’s surface, which facilitates delimitation and assessment of conflict areas and land-use planning. The core of the paper deals with the diagnosis of the environment and forecast of its changes after ceasing of mining activity. The closure of mines, which were major suppliers of drinking and industrial water, needs opening of new water intakes and introduction of protection measures against their contamination. Redeveloping of brownfields is a serious new target for local governments and regional administration. It needs concerted action much broader than during standard mine reclamation. Expectations for initiatives, scientific support and implementation are directed to high schools and professional geologists, e.g. via the Geological Society of Poland.