Geodynamika i neotektonika polskich Karpat zewnętrznych

Abstract

Polskie Karpaty zewnętrzne reprezentują pasmo fałdowo-nasuwcze, zbudowane z płaszczowin nasuniętych ostatecznie na siebie w środkowym i późnym miocenie. Neotektoniczna (plioceńsko-czwartorzędowa) aktywność tego obszaru przejawiała się w: deformacjach plioceńskich i wczesnoczwartorzędowych powierzchni częściowego zrównania, spaczeniu i pochyleniu cokołów skalnych czwartorzędowych teras rzecznych, zróżnicowanym tempie rozcinania cokołów skalnych jednowiekowych teras rzecznych w obrębie różnych jednostek fizjograficznych, wzmożonej akumulacji w obniżanych zapadliskach śródgórskich oraz zachodniej części zapadliska przedkarpackiego, powstaniu nielicznych czwartorzędowych uskoków normalnych w osadach stokowych i rzecznych, jak również umiarkowaną sejsmicznością w południowej części badanego obszaru. Strefy wykazujące tendencje wypiętrzające są stosunkowo wąskie, a układają się subrównolegle do czół głównych nasunięć i złuskowanych fałdów. Kulisowy układ tych stref, nieco odmienny w zachodniej i wschodniej części Karpat zewnętrznych zdaje się sugerować obecność młodych ruchów lewoprzesuwczych wzdłuż strefy uskokowej Kraków–Lubliniec w podłożu nasuniętych płaszczowin karpackich. GEODYNAMICS AND NEOTECTONICS OF THE POLISH OUTER CARPATHIANS (SOUTHERN POLAND) Summary The Polish Outer Carpathians represent a fold-and-thrust belt, composed of a stack of nappes that were finally emplaced during the middle–late Miocene times. The neotectonic (Pliocene–Quaternary) activity of this area is evidenced by: deformed erosional surfaces of Pliocene and early Quaternary age, upwarped/downwarped/tilted strath and complex–response Quaternary terraces, drainage pattern changes, diversified rates of fluvial downcutting in different units during the same time–span, increased accumulation in subsiding intramontane basins and in the westernmost part of the Carpathian Foredeep, few examples of Late Quaternary faulting of fluvial and slope sediments, young jointing within Pliocene molasses in intramontane basins and those of early Quaternary age in the Carpathian foredeep, as well as by historical records of minor seismicity, usually confined to the Pieniny Klippen Belt and some oblique–slip faults that cut the inner parts of the Outer Carpathians, of magnitudes not exceeding 5.0 on the Richter scale. The zones showing tendencies to Recent uplift tend to be aligned subparallel to frontal thrusts of individual nappes and larger slices, suggesting the presence of Plio–Quaternary horizontal stresses in the flysch nappes. En echelon arrangement of theses zones, however, slightly different in the western and eastern parts of the study area appears to indicate young sinistral motions along the Kraków–Lubliniec fault in the substratum of the overthrust nappes.