Skamieniałe szczątki drzew lasu mioceńskiego na Roztoczu (Polska SE i Ukraina NW)

Abstract

Zsylifikowane szczątki drzew na Roztoczu należą głównie do rodzaju sekwoja, który był najodporniejszy na degradację. Występują one wśród piasków środkowego badenu, akumulowanych w strefie NE brzegu Paratetydy (tzn. także dzisiejszych kotlin przedkarpackich). Sylifikacja tkanki drzewnej następowała synsedymentacyjnie, w płytkich zatokach - z wodami alkalicznymi sprzyjającymi rozpuszczaniu krzemionki - morza badeńskiego, w klimacie podobnym do dzisiejszego śródziemnomorskiego. Źródłem krzemionki mógł być biogeniczny opal występujący w opokach górnokredowych, budujących ówczesne, lądowe wzgórza roztoczańskie. Okazy ze złoża pierwotnego zwykle są słabo zlityfikowane i często łatwo kruszą się. Częściej spotyka się okazy na złożu wtórnym, wśród zboczowych utworów czwartorzędowych; wykazują one oznaki wielofazowej rekrystalizacji krzemionki, dzięki czemu są znacznie bardziej odporne na działanie mechaniczne.Część spośród tych ostatnich wykazuje oznaki eolizacji i występowania "naskorupień". Wyraźne naskorupienia - zabarwione żółtawo, brunatnawo, szaroczarno - mają cechy polew pustynnych. Powstawały one zapewne przy końcu miocenu, w okresie kryzysu messyńskiego; w tym czasie rozwijały się polewy pustynne na piaskowcach sarmackich, budujących ostańce najstarszej rzeźby na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu. Słabo rozwinięte naskorupienia mogły powstawać także w klimacie peryglacjalnym, w okresie zlodowaceń plejstoceńskich. PETRIFIED WOOD FROM THE MIOCENE FOREST IN THE ROZTOCZE RIDGE (SE POLAND AND NW UKRAINE) Summary Petrified wood pieces of the Roztocze Ridge are mostly assigned to the sequoia genus featured by the strongest resistance to degradation. These pieces occur within middle Badenian sands which were accumulated in a NE coastal zone of the Para-Tethys (present border of Fore-Carpathian basins). Synsedimentary silification of wood tissues took place in shallow bays of the Badenian sea in climatic conditions similar to the present-day Mediterranean. Alkaline waters favored silica dissolution. The source of silica could have been a biogenic opal of Upper Cretaceous opokas forming contemporary hills of the Roztocze. Most of the specimens derived from primary deposits are poorly lithified and brittle. In turn, the specimens of secondary deposits are more frequent, and are found in Quaternary slope deposits. These specimens are considerably most resistant to mechanical damage and reveal multiphase recrystallization of silica. Some of them underwent eolian action and are covered by surficial coatings. Thicker coatings are yellowish, brownish, grey-black showing features of desert varnish. They were probably formed in the late Miocene, during the Messinian crisis. At that time desert varnish developed on Sarmatian sandstones forming residual hills of the oldest relief of the Lublin Upland and the Roztocze. Poorly developed coatings could have also been formed in periglacial climate conditions during the Pleistocene glaciations.