Charakterystyka czasoprzestrzennej zmienności chemizmu wód zmineralizowanych antykliny iwonickiej
Abstract
W obrębie antykliny iwonickiej wody zmineralizowane występują we wszystkich czterech poziomach piaskowca ciężkowickiego oraz w piaskowcu czarnorzeckim. Wody te zasadniczo należą do dwóch typów hydrogeochemicznych: Cl–HCO3–Na oraz HCO3–Cl–Na. Ze względu na współwystępowanie z ropą naftową są one wzbogacone w jod i brom oraz zubożone w siarczany. Na podstawie kilkudziesięcioletnich serii obserwacyjnych, dotyczących chemizmu tych wód w ujęciach (źródłach i odwiertach) eksploatowanych przez uzdrowiska w Rymanowie i Iwoniczu pokazano zmienność ich chemizmu w czasie i przestrzeni. Tendencję spadkową w czasie wykazuje przede wszystkim mineralizacja ogólna. Wahania mineralizacji są bezpośrednim wynikiem zmian zawartości dominujących jonów jak: Cl-, Na+, HCO3-. Największą stabilność w czasie wykazują jony HCO3-, co przy znacznych wahaniach zawartości jonów Cl- prowadzi do krótkotrwałych zmian typu hydrogeochemicznego wody. Mineralizacja ogólna rozpatrywanych wód wykazuje tendencję wzrostową wraz z głębokością a zaburzenia tej tendencji najprawdopodobniej wskazują na dopływy wód atmosferycznych. W kierunku wschodnim wzrasta udział wód typu HCO3–Cl–Na, zmniejsza się zawartość jonów Cl- oraz spada wielkość mineralizacji. Skomplikowane warunki geologiczne i hydrogeologiczne zasadniczo wpływają na stabilność składu chemicznego w czasie i jego zróżnicowanie w przestrzeni.
TEMPORAL AND SPATIAL VARIABILITY IN CHEMICAL COMPOSITION OF MINERALIZED WATERS FROM THE IWONICZ ANTICLINE (SE POLAND)
Summary
In the Iwonicz anticline mineralized groundwaters occur in all four series of the Ciężkowice sandstone and the Czarnorzeki sandstone. They belong to two hydrogeochemical classes: Cl–HCO3 –Na and HCO3 –Cl–Na. Both of them reveal enrichment in bromine and iodine, and depletion in sulfates, which is typical for oil-associated waters. Based on archival data derived from many-years’ records of chemical composition of these waters, description of their mineralization and its temporal and spatial variability is presented. A decreased temporal trend is highlighted by TDS (total dissolved solids). Variations in TDS results from changes in the content of major ions, namely Cl-, Na+, HCO3-. The highest temporal stability is determined by HCO3- ions, which sometimes leads to short-term changes in the hydrogeochemical type of water due to considerable fluctuations in the content of Cl- ions. There is a general increase of TDS with depth; exceptions from this trend (noticeable in some wells) seem to evidence a meteoric water inflow. An increase in the contribution of HCO3–Cl–Na type of eastward, a decrease of Cl- ion content, and a drop of TDS values can be observed. A complex geological and hydrogeological setting considerably affects both temporal chemical stability and spatial variability of the waters examined.
TEMPORAL AND SPATIAL VARIABILITY IN CHEMICAL COMPOSITION OF MINERALIZED WATERS FROM THE IWONICZ ANTICLINE (SE POLAND)
Summary
In the Iwonicz anticline mineralized groundwaters occur in all four series of the Ciężkowice sandstone and the Czarnorzeki sandstone. They belong to two hydrogeochemical classes: Cl–HCO3 –Na and HCO3 –Cl–Na. Both of them reveal enrichment in bromine and iodine, and depletion in sulfates, which is typical for oil-associated waters. Based on archival data derived from many-years’ records of chemical composition of these waters, description of their mineralization and its temporal and spatial variability is presented. A decreased temporal trend is highlighted by TDS (total dissolved solids). Variations in TDS results from changes in the content of major ions, namely Cl-, Na+, HCO3-. The highest temporal stability is determined by HCO3- ions, which sometimes leads to short-term changes in the hydrogeochemical type of water due to considerable fluctuations in the content of Cl- ions. There is a general increase of TDS with depth; exceptions from this trend (noticeable in some wells) seem to evidence a meteoric water inflow. An increase in the contribution of HCO3–Cl–Na type of eastward, a decrease of Cl- ion content, and a drop of TDS values can be observed. A complex geological and hydrogeological setting considerably affects both temporal chemical stability and spatial variability of the waters examined.