Skład wielopierściowych węglowodorów aromatycznych w glebach strefy oddziaływania Huty Miedzi "Legnica"

Abstract

Wytop miedzi z koncentratów miedziowych bogatych w substancję organiczną ze względu na niemożność całkowitego odizolowania i hermetyzacji procesów przeróbczych oraz przetwórczych jest źródłem emisji zanieczyszczeń do środowiska, w tym także wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. W próbkach gleb pobranych z terenu huty miedzi (HM) "Legnica" oraz z jej strefy ochronnej, osadu z potoku Pawłówka, który jest odbiornikiem ścieków z huty, a także w próbkach łupków miedzionośnych z kopalni Polkowice i Lubin określono zawartość 17 niepodstawionych WWA: acenaftylen, acenaften, fluoren, fenantren, antracen, fluoranten, piren, benzo(a)antracen, chryzen, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, benzo(a)piren, benzo(e)piren, perylen, indeno(1,2,3-c,d)piren, dibenzo(a,h)antracen, benzo(ghi)perylen. Stwierdzono, że gleby na terenie huty oraz w strefie jej oddziaływania zawierają znacznie podwyższone zawartości wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych - średnio 2,26 ppm, a osad potoku Pawłówka - ponad 8 ppm WWA. W składzie zbadanych poliarenów zarówno w glebach, jak i osadzie rzeki dominują: fluoranten, piren, chryzen i fenantren. Zaobserwowano, że skład WWA gleb w strefie oddziaływania huty oraz w osadzie Pawłówki różni się od obserwowanego w glebach terenów rolnych i leśnych Polski oraz osadów rzek Polski. Podwyższone zawartości chryzenu i fenantrenu mogą być związane z wysokim udziałem tych związków w składzie WWA przetwarzanych łupków miedziowych, natomiast podwyższona zawartość pirenu i fluorantenu może być spowodowana ich emisją do środowiska w wyniku spalania przez zakładową elektrociepłownię węgli kamiennych w składzie, których wśród niepodstawionych WWA dominuje fluoranten i piren. COMPOSITION OF POLYCYCLIC AROMATIC HYDROCARBONS IN SOILS OF THE ”LEGNICA” COPPER-WORKS INFLUENCE ZONE Summary Due to the lack of total insulation and air-tight sealing of dressing and processing, the copper heat from organic-rich ore concentrates is a source of airborne pollutants including polycyclic aromatic hydrocarbons. The soil samples from the area of the “Legnica” copper-works and their protectin zone, the sediment samples from the Pawłówka Stream (receiving copper-works water), and the copper-bearing shale samples from the Polkowice and Lubin mines were analyzed for 17 non-substituent PAHs, i.e., acenaphthylene, acenaphthene, fluorene, phenanthrene, anthracene, fluoranthene, pyrene, benzo(a)anthracene, chrysene, benzo(b)fluoranthene, benzo(k)fluoranthene, benzo(a)pyrene, benzo(e)pyrene, perylene, indeno(1,2,3-c,d)pyrene, dibenzo(a,h)anthracene, benzo(ghi)perylene. The soils within the copper-works and their influence zone contain high concentrations of PAHs reaching about 2.26 ppm, and the Paw³ówka Stream sediments even over 8.8 ppm. Of the aryls examined, fluoranthene, pyrene, chrysene, phenanthrene are prevalent both in soils and river sediments. The content of PAHs in the soils of the copper-works influence zone differs from that observed in arable and forest soils and river sediments of Poland. The elevated concentrations of chrysene and phenanthrene can be linked to the high proportion of these compounds in PAHs of the processed copper-bearing shales. The raised levels of pyrene and fluoranthene may be caused by their emission to the environment as a result of hard coal burning by the local heat generating plants. The coals mentioned above are enriched in fluoranthene and pyrene prevailing among the non-substituent PAHs.