Ślady dawnego wydobycia rud manganu w Tatrach Zachodnich

Abstract

W minionych stuleciach Tatry były obszarem intensywnej eksploatacji górniczej. Przedmiotem wydobycia były m.in. rudy manganu występujące w wapieniach dolnego toarku jednostki kriżniańskiej. Rudy te występują jedynie lokalnie pomiędzy dolinami Chochołowską a Lejową. Wapienie manganowe dochodzą do 2,5 m miąższości. Są one ziarnitami, głównie krynoidowymi grainstonami z cementem złożonym głównie z węglanów oraz tlenków manganu. Zawierają też stromatolity oraz onkoidy impregnowane tlenkami manganu. Ślady wydobycia rud manganu są widoczne na Huciańskim Klinie na wschodnich zboczach Doliny Chochołowskiej oraz w Dolinie Lejowej na stokach Wierchu Banie. Na tym obszarze stwierdzono istnienie ośmiu sztolni, pozostałości po hałdach oraz starych drogach hawiarskich. Najdłuższa sztolnia ma 18 m długości. Wydobycie rud manganu rozpoczęło się prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku, a zakończyło w latach czterdziestych XIX wieku. TRACES OF HISTORICAL EXPLOITATION OF MANGANIFEROUS ORES IN THE WESTERN TATRA MOUNTAINS Summary In the past centuries the Tatra Mts were a region of intensive ore exploitation. Among others, manganiferous ores were exploited from the Lower Toarcian manganiferous limestones between Chochołowska and Lejowa Valleys. They are 2.5 m thick. The limestones are bioclastic, mainly echinoderm grainstones cemented with manganiferous carbonates and oxides. They contain stromatolites and oncoids impregnated with manganiferous oxides. Remnants of manganiferous ore exploitation are visible mainly in the Huciański Klin area on the eastern slope of the Chochołowska Valley and in the Wierch Banie mountain. Eight adits, heaps and an old mining way exist in the former area. The largest adit is 18 m long. Exploitation of manganiferous ores probably began at the end of 18th century and culminated in the 1840s.