Główne cykle klimatyczne w stratygrafii plejstocenu Polski i Ukrainy

Abstract

Przedstawiono zasady korelacji stratygraficznej 11 plejstoceńskich cykli glacjalno-interglacjalnych i lessowo-glebowych (od A do K) na obszarze Polski i Ukrainy. Stwierdzono zgodny rytm zmian klimatycznych w strefie pomiędzy Morzem Bałtyckim a Morzem Czarnym. Jednostki glacjalne i interglacjalne wyróżniane w Polsce odniesiono do sekwencji lessowych z glebami kopalnymi na Ukrainie. Analiza liczby i czasu trwania tych cykli potwierdza możliwość ich korelacji z cyklami astronomicznymi w przedziale 110–90 tysięcy lat. Podczas starszych cykli (od F do K) możliwa jest obecność większej liczby zlodowaceń i interglacjałów niż się dotychczas przyjmuje. W pierwszej kolejności może to dotyczyć sugestii wyodrębnienia ochłodzenia (zlodowacenia?) w interglacjale ferdynandowskim, a w dalszej kolejności pełniejszego dokumentowania ochłodzeń (zlodowaceń?) i ociepleń (interglacjałów) w interglacjałach małopolskim i podlaskim. Możliwość grupowania 2–3 plejstoceńskich cyklów klimatycznych w odrębne megacykle, wiąże się najprawdopodobniej z tym, że czas trwania niektórych cykli mógł się nieco różnić z racji obejmowania przez nie zarówno krótszych interglacjałów (np. eemskiego) jak również krótszych zlodowaceń (np. liwca). Taka identyfikacja megacyklów klimatycznych może także nawiązywać do koncepcji grupowania niektórych zlodowaceń plejstoceńskich w megaglacjały oraz stwarzać podstawy dla ich lepszego nawiązania do klasycznego schematu zlodowaceń alpejskich. MAIN CLIMATIC CYCLES IN THE PLEISTOCENE STRATIGRAPHY OF POLAND AND THE UKRAINE Summary Presented are main principles for stratigraphic correlation of 11 Pleistocene glacial-interglacial and loessy-palaeosol cycles (from A to K) in Poland and in the Ukraine. Concordant rhythm of climatic changes in the territory between the Baltic Sea and the Black Sea was found. Glacial and interglacial units in Poland were correlated with loess sequences and palaeosols in the Ukraine. Number and duration of the detected cycles support their possible correlation with astronomic cycles, 110–90 kyr long. More glaciations and intervening interglacials are to be found for the older cycles (from F to K). There is a distinct cooling (glaciation?) within the Ferdynandovian Interglacial as well as coolings (glaciations?) and warmings (interglacials) within the Malopolanian and Podlasian Interglacials. Some cycles could be shorter or longer if they comprised shorter interglacials (e.g., Eemian) or glaciations (e.g., Liviecian) and therefore, two or three climatic cycles can be grouped into separate megacycles. Such climatic megacycles could be referred more closely to the complex glaciations (megaglaciations). The approach presented in the paper may also enable closer correlation with the classical Pleistocene glacial epochs in the Alps.