Przyczyny zmian jakości wód podziemnych ujęcia Trzaski w latach 90

Abstract

Ujęcie Trzaski eksploatuje wody naporowego poziomu wodonośnego czwartorzędu, który kontaktuje się poprzez okno hydrogeologiczne z wodami gruntowymi. Po okresie suszy (1989­1992) obserwowano silne pogorszenie jakości wody. Początkowo ujawniło się ono wzrostem stężeń azotu amonowego a następnie siarczanów i manganu. Wzrost zawartości tych składników był wynikiem kumulacji zanieczyszczeń w strefie aeracji podczas suszy i ich wymycia do strefy saturacji po zakończeniu suszy. Zanieczyszczeniem kumulowanym w glebach i górnej części strefy aeracji podczas suszy były głównie azotany z terenów rolniczych. Przenoszenie azotanów było ograniczone ponieważ zmniejszyła się infiltracja efektywna. W dolnej części strefy aeracji były kumulowane zanieczyszczenia (głównie azot amonowy) pochodzące ze ścieków bytowo­gospodarczych i hodowli zwierząt. Po zakończeniu suszy ścieki skumulowane w dolnej części strefy aeracji najwcześniej zasiliły strefę saturacji i spowodowały wzrost stężeń azotu amonowego. Następnie, wzrost siarczanów był głównie efektem denitryfikacji w warunkach redukcyjnych w dolnej części strefy aeracji. Wzrost stężeń manganu można wiązać z redukcyjnymi warunkami w dolnych partiach strefy aeracji i górnej części strefy saturacji. Wzrost zawartości żelaza był ograniczony ponieważ żelazo wytrącało się w górnych partiach strefy aeracji w warunkach utleniających oraz w dolnych partiach w warunkach redukcyjnych (wytrącanie siarczków). REASONS OF GROUND WATER QUALITY CHANGES ON THE TRZASKI WELL FIELD IN THE 90S. (CENTRAL POLAND) Summary Trzaski well field is tapping water of confined Quaternary aquifer that is connected through discontinuity of aquitard with shallow unconfined aquifer. After the drought period (1989–1992) a strong deterioration of water quality was observed. This deterioration involved at first an increase in ammonia that is followed by an increase in sulphate and manganese. The increase in these components was the result of contaminants accumulation in the aeration zone during the drought and their out–wash to the saturated zone after the drought. The accumulated contaminants in the soil and upper part of aeration zone were mostly nitrate from arable lands. The movements of nitrates were limited because of decrease in effective infiltration. In the lower part of aeration zone were accumulated contaminates (mainly ammonia) that have surcharge from domestic and animal sewage. Accordingly, after the drought sewage contaminants accumulated in the lower part of aeration zone reached the saturated zone early and thus caused an increase in ammonia. The increase in sulphate, after that, was mainly due to denitrification process in reducing conditions (lower part) of aeration zone. The increase of manganese was also connected with reducing conditions in the lower part of aeration zone and upper part of aquifer. The increase of iron was limited because its precipitation in the upper part of aeration zone under oxidation conditions and in the lower part because of reducing conditions (precipitation of sulphides).