Rozkład pierwiastków śladowych i stabilnych izotopów siarki i ołowiu w wybranych elementach środowiska przyrodniczego Gór Świętokrzyskich

Abstract

W artykule przedstawiono wyniki badań geochemicznych i biogeochemicznych prowadzonych w trzech wybranych ekosystemach Gór Świętokrzyskich w 2000 r. Omówiono prawidłowości w rozkładzie geochemicznym pierwiastków oraz izotopów siarki i ołowiu w skałach, glebach i biowskaźnikach roślinnych (plechach porostu Hypogymnia physodes, gametofitach mchów Hylocomium splendens, Hypnum cupressiforme i Pleurozium schreberi, korze drzew, igłach sosny zwyczajnej). Na podstawie otrzymanych wyników stwierdzono, że skład chemiczny badanych gleb jest w znacznym stopniu uzależniony od składu chemicznego skał, z których te gleby powstały, procesów wietrzenia i glebotwórczych oraz czynników antropogenicznych. Biowskaźniki roślinne reprezentują z kolei dwa różne typy — zależne głównie od składu atmosfery (plechy porostów, tkanki mchów, w mniejszym stopniu igły sosny) oraz od gleby i podłoża skalnego (kora i inne części drzew). Podstawowymi czynnikami kształtującymi skład chemiczny roślin są: wymagania fizjologiczne (zróżnicowane zapotrzebowanie na składniki) oraz zdolność bioakumulacji. DISTRIBUTION OF TRACE ELEMENTS, AND SULFUR AND LEAD STABLE ISOTOPES IN THE SELECTED ECOLOGICAL COMPONENTS OF THE HOLY CROSS MTS Summary Geochemical and biogeochemical studies were carried out in June of 2000 in three selected ecosystems of the Holy Cross Mountains. Some regularities in element, and stable sulfur and lead isotope distribution in rocks, soils and plant bioindicators: lichen (Hypogymnia physodes) thalli, moss (Pleurozium schreberi, Hypnum cupressiforme and Hylocomium splendens) tissues, pine (Pinus sylvestris) needles, and conifer and deciduous tree bark, have been found. The results show that the chemical composition of soils depends considerably on the chemistry of parent rocks, weathering and pedogenic processes, as well as on anthropogenic factors. Plant bioindicators represent two different types—one dependent primarily on chemical composition of the atmosphere (lichen thalii, moss tissues and partly pine needles) or soils (bark and other parts of trees). The main factors influencing chemistry of vegetation are: physiological demands (different ratios of elements uptake) and various bioaccumulation abilities.