Formy osuwiskowe w Górach Kamiennych

Abstract

Przejawy wielkoskalowych ruchów masowych typu osuwiskowego w polskich Sudetach są ogólnie rzadkie, co jest wynikiem niesprzyjającej budowy geologicznej, małej energii rzeźby i niewystarczającej miąższości pokryw zwietrzelinowych. Wyjątkiem są Góry Kamienne w Sudetach Środkowych, zbudowane z permskich skał wulkanicznych podścielonych przez skały osadowe, będące rejonem występowania głęboko zakorzenionych ruchów masowych na szeroką skalę. Dotychczas przeprowadzone badania szczegółowe pozwoliły na identyfikację 25 osuwisk o zróżnicowanej morfologii. Osuwiska znajdują się na stokach wzgórz twardzielcowych i grzbietów strukturalnych o nachyleniu 15–35°, o różnej ekspozycji (N, NW i NE, SE) i zajmują łącznie obszar 130 ha. Największe formy osiągają 400–500 m szerokości, 500 m długości i 100–150 m wysokości i powierzchnię 25 ha. Posiadają one prostoliniową niszę skalną lub częściej amfiteatralną wklęsłość stoku (slope hollow) w części górnej, schodowy profil stoku ze skałkami stokowymi oraz jeziorka osuwiskowe w obrębie jęzorów koluwialnych. Dotychczas zidentyfikowano osuwiska rotacyjne, spływy ziemne, lawiny blokowe oraz proces „rozciągania bocznego” (lateral spreading). Okres aktywności osuwiskowej w Górach Kamiennych jest słabo poznany. Prawdopodobnie przypadł on na późny plejstocen lub wczesny holocen. Współcześnie brak przejawów ruchów masowych na tym obszarze. LANDSLIDES IN THE KAMIENNE MTS, SUDETES (SW POLAND) Summary Large-scale landslides in the Polish part of the Sudetes are rare because of non-favourable geology, low energy of relief and low thickness of regolith covers. The Kamienne Mts built of Permian volcanic rocks underlain by soft sedimentary formations are exceptional in that deep-seated structural slope deformations are very common. During the current research in the Kamienne Mts as much as 25 landslides of different morphology have been identified. Best-developed forms occur on slopes of structural ridges and residual hills inclined 15–35o and have N, NW, NE and SE aspects. Largest forms are 400–500 m wide, 500 m long and 100–150 m high and cover an area of 25 ha. Characteristic features of landslides in the Kamienne Mts are rectilinear scars with rock exposures, mostly of slope hollow type, step-like slope profile with bedrock outcrops and presence of landslide lakes within colluvium deposits. Mass movements identified so far include rotational slides, earthflows, rock avalanches and lateral spreading processes. The timing of landslide activity is poorly recognised and Late Pleistocene or Early Holocene ages are considered. No signs of contemporary reactivation of landslides have been identified.