Zapis zmian w zespołach małżoraczkowych w osadach granicy fran–famen w Górach Świętokrzyskich

Abstract

W Górach Świętokrzyskich badania nad zmianami zespołów małżoraczkowych na granicy fran-famen prowadzone były w facjach umiarkowanie głębokiego basenu śródszelfowego w profilu Płucki (Olempska 2002) oraz płytszych środowiskach w profilu Kostomłoty (Casier i in., 2000) i profilu Psie Górki w Kielcach (Casier i in., 2002). Gatunki planktonowych małżoraczków z rodziny Entomozoidae występują licznie w późnofrańskich i wczesnofameńskich wapienno-marglistych osadach w profilu Płucki. Zmiany w zespole małżoraczkowym na granicy fran–famen w tym profilu wykazują wyraźne zubożenie zespołu w tzw. interwale kryzysowym i następują w dwu etapach. Część gatunków wymiera u podstawy wapienia głowonogowego (Górny Horyzont Kellwasser), natomiast główny etap wymierania następuje w trakcie sedymentacji wapienia głowonogowego. Pojawienie się w wapieniu głowonogowym gatunku Entomoprimitia (Entomoprimitia) kayseri,‘egzotycznego’ dla tego obszaru, wiąże się z krótkotrwałym pulsem transgresywnym mającym miejsce w poziomie linguiformis. Główny puls wymierania entomozoidów wiąże się prawdopodobnie z krótkotrwałym pulsem regresywnym. Entomozoidy powracają na ten obszar jako nowe gatunki z obszarów refugiów z początkiem pulsu transgresywnego w środkowym poziomie triangularis. Zespół fameński zdominowany jest przez masowo wystepujacy gatunek Franklinella (Franklinella) sigmoidale. Badania prowadzone nad zmianami zespołów bentosowych małżoraczków w profilach Kostomłoty (Casier i in., 2000) i Psie Górki (Casier i in., 2002) wykazały, że około 75% gatunków małżoraczków bentosowych wymarło na granicy fran–famen w rejonie kostomłockim i ponad 70% w profilu Psich Górek. Zdaniem badaczy tych sekwencji, decydującym czynnikiem powodującym wymieranie fauny małżoraczków na tych obszarach było ochłodzenie oraz zmiany poziomu morza. CHANGES IN OSTRACOD RECORD IN THE FRASNIAN–FAMENNIAN BOUNDARY DEPOSITS OF THE HOLY CROSS MOUNTAINS (CENTRAL POLAND) Summary The entomozoaceanostracod species are common in late Frasnian to early Famennian rhythmic calcareous–marly sequence in the Płucki section, Holy Cross Mts., Poland. The entomozoacean faunal change across the Frasnian–Famennian boundary shows the overall reduction in species number in two steps in the latest Frasnian. A few species became extinct at the base of the Upper Kellwasser Horizon, and the main extinction was within the UKWH. The appearance of E. (E.) kayseri in the UKWH coincides with a short-termtransgressive pulse in the linguiformis Zone. The final extinction of entomozoaceans at the boundary, coincides with the short-term regressive pulse. The entomozoaceans reappear as new species from refugia lineages at the beginning of the transgressive pulse in the Middle triangularis Zone. The results of the Frasnian–Famennian extincion and recovery of benthicostracods in the Kostomłoty and Psie Górki sections presented by Casier et al. (2000) and Casier et al. (2002) are briefly summarized.