Ewolucja geologiczna Polski Południowo-Zachodniej w interpretacji tektoniki płyt

Abstract

Abstract Przedstawiono próbę interpretacji ewolucji geologicznej obszaru Europy Środkowej ze szczególnym uwzględnieniem Polski Południowo-Zachodniej z punktu widzenia tektoniczno-płytowej interpretacji Waryscydów i Alpidów Europy. Wydzielono poszczególne fazy rozwoju geosynkliny i orogenu waryscyjskiego zwracając uwagę na tektogeniczną rolę mikro-kontynentów prekambryjskich stanowiących fragmenty platformy epibajkalskiej. Omówiono ewolucję geologiczną geosynkliny alpejskiej w Europie, a zwłaszcza procesy tektogeniczne w jej obrębie oraz podjęto próbę oceny wpływu procesów geologicznych w obrębie geosynkliny i powstającego górotworu na przedpole platformowe Europy Środkowej. Wykazano ścisłą korelację wiekową procesów endogenicznych, takich jak fałdowania i metamorfizm, w geosynklinie z tafrogenezą i wulkanizmem stref platformowych. Stwierdzono, iż zjawiska tektogeniczno-magmowe w obrębie Masywu Czeskiego prawdopodobnie nawiązują do procesów geologicznych odbywających się w strefie Karpat Zachodnich, a w mniejszym stopniu do ewolucji Alp Wschodnich. Analiza ewolucji Waryscydów i Alpidów Europy z punktu widzenia tektoniki płyt napotyka znaczne trudności. Szczególnie niepewne jest rekonstruowanie przebiegu i kierunków stref hipotetycznej subdukcji płyt oceanicznych prowadzącej do zamykania paleooceanów i w efekcie do zjawisk orogenicznych. Wiele natomiast zjawisk geologicznych wskazuje na dominującą rolę tzw. diapirów płaszcza wywołujących na powierzchni ziemi anomalie termiczne i zróżnicowane ruchy pionowe w warunkach tensji regionalnej.Geologic evolution of South-Western Poland interpreted in terms of plate tectonicsAbstract An attempt is made to explain geologic evolution of Central Europe and in particular Southwestern Poland in terms of plate tectonics interpretation of European Hercynides and Alpides. Successive developmental phases of the Hercynian geosyncline and orogene were distinguished taking into account the tectogenic role of Precambrian microcontinents considered as fragments of epi-Baikalian platform. Geologic evolution of Alpine geosyncline in Europe and especially tectogenic processes within it were discussed. Tentative evaluation of influence of geological processes in the geosyncline and newly forming orogene exerted upon the platform foreland of Central Europe was attempted. Pointed out was tight temporal correlation between endogenic processes (foldings and metamorphism) in geosyncline with taphrogenesis and volcanism in platform zones. Tectogenic-magmatic processes in the Bohemian Massif seem to refer to geological processes occurring in Western Carpathian Mts and to less extent to evolution of Eastern Alps. Evolution of European Hercynides and Alpides is difficult to be analysed in terms plate tectonics. Particularly uncertain are reconstructions of zones of hypothetic subduction of oceanic plates resulting in the closings of paleo-oceans and orogenic phenomena. However, numerous geological phenomena indicate the dominant role of the so-called mantle diapirism giving rise to thermal anomalies at the earth's surface and differential vertical movements under conditions of regional tension.