Stanowisko utworów plioceńskich w Kotlinie Kłodzkiej

Abstract

W znanej od blisko 100 lat żwirowni kłodzkiej, znajdującej się w leżącej pod miastem miejscowości Ustronie (w literaturze niemieckiej opisanej pod nazwą „Niderhalbendorf"), znaleziono pod grubą warstwą czwartorzędowych terasowych żwirów rzecznych ciemnoniebieskie, prawie czarne mułki i iły. Występujące w nich bardzo obficie sporomorfy i makro-szczątki roślinne wskazują na górnoplioceński wiek utworów. W wyniku analizy palinologicznej wyróżniono 111 taksonów, w tym 44 taksony trzeciorzędowe. W spektrach pyłkowych wysokie wartości osiągały drzewa szpilkowe, zwłaszcza Pinus, Picea i Tsuga, drzewa liściaste tzw. czwartorzędowe oraz rośliny zielne, z małą domieszką rodzajów ciepłolubnych. Odtworzono obraz kilku zbiorowisk roślinnych w Kotlinie Kłodzkiej - zbiornika wodnego, podmokłych lasów olchowych oraz mieszanych lasów, zajmujących suchsze, wyniesione stanowiska wokół kotliny, z charakterystycznie wysokim udziałem Aesculus. Makroflora z Kłodzka zawiera 98 taksonów, w tym 30 znanych dotychczas na terytorium Polski tylko z trzeciorzędu. Przeważają rośliny siedlisk podmokłych i otwartych zbiorników wodnych. Skład florystyczny oraz jednolity stopień fosylizacji świadczą o autochtonicznym pochodzeniu flory. Stanowisko kłodzkie ma duże znaczenie dla określenia rzeźby Sudetów w trzeciorzędzie. Iły plioceńskie spoczywają niezgodnie na skaolinizowanych żwirach i piaskach, znanych pod nazwą białych żwirów, a szeroko występujących w Kotlinie Kłodzkiej i na przedpolu Sudetów. Biorąc pod uwagę stosunek żwirów do iłów, wiek żwirów można określić jako środkowo- lub dolnoplioceński. Strop iłów plioceńskich przypada prawie w poziomie dna Kotliny Kłodzkiej, a białe żwiry leżą znacznie poniżej dna. Ten stosunek pliocenu do rzeźby jest charakterystyczny dla tej kotliny, a może dla całych wschodnich Sudetów. W zachodnich Sudetach natomiast, np. w Kotlinie Jeleniogórskiej i w jej otoczeniu, kwarcowe gruzy i żwiry z gliną kaolinową, odpowiednik białych żwirów, występują 50-100 m powyżej den dolinnych. Fakty te wskazują na różnice rozwoju tektonicznego obu części Sudetów w młodszym trzeciorzędzie. W profilu pionowym iłów znaleziono ślady gwałtownych zmian, prowadzących nawet do wyschnięcia zbiornika. Można by je interpretować jako zmiany klimatyczne, a więc doszukiwać się w nich cech klimatu, które przez charakterystyczne wahnięcia zapowiadają następny okres geologiczny - plejstocen (eoplejstocen).