Skały metamorficzne Rudaw Janowickich i Grzbietu Lasockiego

Abstract

Rudawy Janowickie i Grzbiet Lasocki mają bardzo złożona budowę geologiczną. Ich wschodnie stoki zbudowane są z gruboklastycznych osadów kulmu, natomiast zachodnie – ze skał granitoidowych należących do plutonu Karkonoszy. Między skałami plutonicznymi a osadami dolnego karbonu ciągnie się strefa, o szerokości kilku kilometrów, zbudowana ze skał metamorficznych. Metamorficzny zespół skalny Rudaw Janowickich i Grzbietu Lasockiego można podzielić na dwie większe jednostki litostratygraficzne: grupę gnejsów z Kowar i grupę Rudaw Janowickich. Pierwsza wymieniona jednostka litostratygraficzna jest, według wszelkiego prawdopodobieństwa, ekwiwalentem gnejsów karkonoskich geologów czeskich, jej wiek jest nie określony. Są to skały proterozoiczne albo, co wydaje się być bardziej prawdopodobne, staropaleozoiczne zgranityzowane w okresie późnokaledońskich ruchów górotwórczych. Grupa Rudaw Janowickich jest odpowiednikiem słabiej zmetamorfizowanych metasedymentów i meta-wulkanitów wieku ordowicko-sylurskiego. Szczegółowe umotywowanie tego poglądu podano w innej pracy (J. H. Teisseyre 1971). Grupę Rudaw Janowickich podzielono na dwie jednostki litostratygraficzne: niższą formację łupkową z Czarnowa i wyższą formację wulkanitów z Leszczyńca. Metamorficzny zespół skalny Rudaw Janowickich i Grzbietu Lasockiego charakteryzuje się tektoniką typu wielofazowego. Wyróżniono trzy generacje struktur fałdowych nazwane odpowiednio: (F1), (F2), (F3) i (F4). Fałdowanie (F1) ma charakter reliktowy, nieliczne drobne struktury należące do tej generacji są fałdami izoklinalnymi. Są one zawsze silnie zdeformowane przez fałdy generacji młodszych. Fałdy należące do generacji (F2) wykazują kierunki osi E do ESE, a w części południowej obszaru badań skręcające na SE-SSE. Struktury fałdowe tej generacji wykazują asymetrię południową. Trzecia generacja struktur fałdowych (F3) rozwinięta jest najpełniej we wschodniej części Rudaw Janowickich oraz we wschodniej i południowej części Grzbietu Lasockiego. Fałdowanie (F3) ma charakter fałdowania krzyżowego, w czasie którego powstały dwa systemy fałdów o kierunkach osi N-S oraz NE-SW. Powstawanie fałdów (F3) wiąże się prawdopodobnie z powstaniem fleksury Rudaw Janowickich. Jednocześnie z tymi fałdami rozwinął się prawdopodobnie system uskoków odwróconych NNE-SSW do NE-SW oraz listwowych NW-SE. Czwarta generacja fałdów ma znaczenie zupełnie podrzędne. Struktury generacji (F1) i (F2) powstały zapewne w czasie orogenezy kaledońskiej, podczas gdy młodszy etap fałdowy (F3) odpowiada prawdopodobnie najstarszym fazom orogenezy hercyńskiej. Studium petrograficzne w połączeniu z obserwacjami wyodrębnionych epizodów tektonicznych pozwoliło na wydzielenie wielu faz rozwojowych skał metamorficznych Rudaw Janowickich i Grzbietu Lasockiego. Fałdowanie (F1) spowodowało metamorfozę zaznaczającą się w rozwoju foliacji oraz struktur segregacyjnych. Fazie statycznej między fałdowaniem (F1) a (F2) towarzyszyła blasteza minerałów wskazujących na progresję metamorfizmu, podczas której prawdopodobnie osiągnięte zostały warunki facji amfibolowo-almandynowej. Ta faza rozwojowa metamorfizmu, której towarzyszyły procesy granityzacji, trwała do wczesnego etapu ruchów (F2). Jako rezultat procesów granityzacyjnych powstały trzy główne typy gnejsów wyróżnione w grupie z Kowar, odpowiadające kolejnym stadiom granityzacji: gnejsy cienkolaminowane, gnejsy grubolaminowane i oczkowe oraz gnejsy homofaniczne. Procesy granityzacji okazały się nieodwracalnym etapem ewolucyjnym gnejsów kowarskich. Późniejsze fazy diaftoryczne w małym stopniu dotknęły tę grupę skalną. Późnym etapom fałdowania (F2) towarzyszyła diaftoreza; z nią związana jest blasteza minerałów stressowych (stilpnomelan, niebiesko zabarwiona hornblenda, glaukofan). Fałdowanie (F3) spowodowało dalszą diaftorezę, szczególnie dobrze widoczną w strefach uskoków odwróconych. W Grzbiecie Lasockim z tą fazą ruchów wydaje się być związane występowanie paragenez mineralnych charakterystycznych dla najniżej temperaturowej subfacji facji zieleńcowej. Intruzji granitu Karkonoszy towarzyszy metamorfizm termiczny (facja hornfelsów amfibolowych). Z młodszymi ruchami uskokowymi wiąże się diaftoreza, podobnie jak ze strefą hydrotermalnego oddziaływania granitu Karkonoszy.