Obszar okolic Krzeszowa obejmuje północno-zachodnią część śródsudeckiej górnej kredy. Dotychczasowe wiadomości o tym terenie ograniczają się do starych i w dużej mierze nieaktualnych map geologicznych z objaśnieniami i kilku prac ogólnych o charakterze kompilacyjnym, opierających się głównie na treści tych map. Autor przedstawił nowe ujęcie kartograficzne kredy okolic Krzeszowa. Z intersekcji wynika, że kreda okolic Krzeszowa tworzy odrębną jednostkę tektoniczną typu brachysynklinarnego, oddzieloną od pozostałej części niecki śródsudeckiej brachyantykliną Łącznej. Północne i południowe skrzydła brachysynkliny Krzeszowa tworzą fleksury brzeżne. Dotychczasowe wydzielenia litologiczne i podział stratygraficzny zostały zrewidowane. W profilu wydzielono osady lądowe dolnego i środkowego cenomanu, a wśród osadów morskich osady transgresywne, piaskowce, wapniste piaskowce i mułowce górnego cenomanu oraz gezy reprezentujące najwyższą część górnego cenomanu. Pozycję stratygraficzną tej dolnej części morskiego profilu kredy Krzeszowa udokumentowano paleontologicznie. Do turonu zaliczono mułowce, wapniste piaskowce i piaskowce. W pierwszej części pracy autor przedstawił wyniki obserwacji terenowych i laboratoryjnych, które objęły badania struktur sedymentacyjnych, składu mineralnego i chemicznego skał, ich granulometrii i innych własności teksturalnych. Na podstawie tych danych autor wyróżnił w profilu kredy okolic Krzeszowa sekwencję transgresywną i regresywną. Transgresja górnocenomańska wkroczyła na omawiany obszar od południowego zachodu. Piaskowce i zlepieńce transgresywne tworzyły nasypy przybrzeżne, przemieszczane zarówno w kierunku brzegu, jak i równolegle do niego. Stopniowe obniżanie się brzegów i rozszerzanie się transgresji zaznaczyło się w dolnej części omawianego profilu stopniowym zmniejszaniem się ilości i wielkości ziarn materiału terrygenicznego, a także polepszaniem się jego wysortowania. Gezy występujące w środkowej części profilu powstały w warunkach najbardziej zwolnionej sedymentacji detrytycznej. Brzegi w czasie powstawania gez były niskie, a transgresja osiągnęła wówczas swoje maksimum. W zbiorniku sedymentacyjnym dochodziło w tym czasie do strącania się hydrozolu krzemionkowego, pochodzącego z wietrzenia chemicznego skał krzemianowych. Warunki sprzyjały rozwojowi gąbek krzemionkowych. Tworzyły się również spongiolity. Górna część profilu górnej kredy okolic Krzeszowa tworzy sekwencję regresywną, w której obserwuje się stopniowy wzrost ilości i wielkości ziarn materiału terrygenicznego. Osady te powstały w warunkach stopniowego dźwigania się brzegów basenu sedymentacyjnego, które mogło być związane z orogenezą subhercyńską. Glaukonit jest w omawianym profilu osadów morskich dobrym wskaźnikiem tempa sedymentacji terrygenicznej. W piaskowcach i wapnistych piaskowcach obserwuje się zwykle początkowe stadia glaukonityzacji ziarn detrytycznych oraz ziarna folidoidów, w mułowcach oprócz folidoidów spotyka się małe ilości typowego glaukonitu. W gezach, uznanych na podstawie składu mineralnego i granulometrycznego za osady maksimum transgresji, glaukonit właściwy występuje najobficiej, tworząc poziom glaukonitytów. W tym jedynym w omawianym profilu przypadku reakcje wymienne pomiędzy zawiesiną ilastą i wodą morską, polegające na podstawieniu krzemu, żelaza i magnezu w miejsce glinu, zachodziły na dużą skalę i przez dłuższy czas, dzięki czemu szereg mineralny K. Smulikowskiego (1954) mógł zostać zrealizowany do końca. W wyniku tych przemian powstał typowy glaukonit, tworzący w profilu poziom glaukonitowy. Mimo pewnych wahań głębokości morza omawiana w niniejszej pracy część śródsudeckiego basenu sedymentacyjnego zachowała przez cały okres górnokredowy charakter płytkiego, epikontynentalnego morza szelfowego.Cretaceous in the vicinity of KrzeszówAbstract The area of the vicinity of Krzeszów is situated in the north-western part of the Intra-sudetic depression. A new geologic map of this area has been prepared by the writer showing that the Cretaceous in the vicinity of Krzeszów is a separate tectonic unit of the brachysynclinal type. From the rest of the Intrasudetic depression it is delimited by the brachyanticline of Łączna. The northern and southern limbs of the Krzeszów brachysyncline form marginal flexures. The lithological and stratigraphic subdivisions so far accepted are here revised. Freshwater deposits of the Lower and Middle Cenomanian have been differentiated in the profile, among the marine sediments are the transgressive deposits, sandstones, calcareous sandstones and siltstones of the Upper Cenomanian, also gaizes representing the uppermost part of the Upper Cenomanian. The stratigraphic position of this lower part of the Cretaceous marine profile from the vicinity of Krzeszów has been palaeontologically established. The Turonian age has been assigned to the siltstones calcareous sandstones and sandstones. The transgressive and the regressive sequence have been distinguished by the writer in the Cretaceous profile from the vicinity of Krzeszów. The Upper Cenomanian transgression made its invasion from the south-west. The gradual lowering of the shores and the expansion of the transgression was indicated in the lower part of the profile here considered by the gradual decrease in numbers and size of grains of the terrigenous material and its better selection. The gaizes occurring in the middle part of the profile formed under conditions of the slowest rate of detrital sedimentation. During their formation the shores were low and transgression had by then attained its maximum. Siliceous hydrosol used to be precipitated at that time in the sedimentary basin. Its origin was a result of the chemical weathering of silicate rocks. The prevailing conditions favoured the development of siliceous sponges, spongiolites were also formed. The upper part of the profile represents the regressive sequence where we can observe a gradual increase in the numbers and size of grains of the terrigenous material. These deposits formed during the gradual rising of the shores of the sedimentary basin, possibly in connection with the Subhercynian orogeny. Glauconite is in this marine profile a reliable index of the rate of sedimentation. The initial stages of the glauconitisation of detrital grains, also grains, of pholidoides can be observed in the sandstones and calcareous sandstones, while small amounts of typical glauconite are, moreover, encountered in the siltstones. The true glauconite is aboundant in the gaizes where it forms a glauconite horizon. This is the only case in the profile under consideration where a large-scale long lasting mutual reaction took place between the silty suspension and the sea water during a long time. They resulted in the formation of the typical glauconite which formed here a glauconite horizon. In spite of certain oscillations in the depth of the sea, all that part of the Intrasudetic sedimentary basin here considered, retained, throughout the Upper Cretaceous, the character of a shallow epicontinental shelf sea.
