Petrografia granitu Karkonoszy.

Abstract

Granitowy masyw karkonoski, tworzący wspólnie ze swoją krystaliczną osłoną jedną jednostkę tektoniczną w bloku zachodniosudeckim, zawdzięcza swe powstanie hercyńskim ruchom górotwórczym. Wśród tworzących go skał wydzielone zostały 3 główne typy: 1) granity centralne, 2) granity grzbietowe, 3)granity granofirowe. Każdy z nich zawiera jeszcze szereg odmian powiązanych ze sobą ciągłymi przejściami. Najliczniejsze w masywie granity centralne reprezentowane są głównie przez odmiany porfirowate z dużymi kryształami obwiedzionych plagioklazem skaleni potasowych, obecności których granit karkonoski zawdzięcza swe podobieństwo do granitów rapakiwi. Na podstawie szczegółowych badań petrograficznych stwierdzono, że w odróżnieniu od granitów grzbietowych, granity centralne i granofirowe zawierają hornblendę i obfitują w enklawy oraz ciemne szliry biotytowe. Granity granofirowe, najmniej liczne i występujące głównie na północnowschodnich peryferiach masywu, charakteryzuje obecność struktur mikropegmatytowych, powstałych prawdopodobnie w deuterycznym okresie magmy. Za magmowym pochodzeniem granitu karkonoskiego przemawia charakter skał występujących na kontakcie (przede wszystkim hornfelsy kordierytowe), liczne żyły aplitowe przecinające granit i skały otaczające, wielkość masywu i duża - pomimo licznych odmian skalnych - jego jednorodność.Obfitość enklaw, obecność hornblendy o znamionach rekrystalizacji metamorficznej, bogactwo ciemnych szlir, pojawianie się granatu wskazują na palingenetyczne pochodzenie magmy karkonoskiej. Intruzja jej odbywała się dwuetapowo: najpierw wykrystalizował leukokratyczny i pozbawiony fenokryształów skaleni granit grzbietowy, następnie intrudowała główna masa w postaci mieszaniny stopu i nie upłynnionych reliktów skał pierwotnych. Geneza dużych kryształów skalenia potasowego nie została wyjaśniona pomimo przeprowadzenia precyzyjnych badań optycznych, chemicznych i strukturalnych. Niektóre fakty zdają się przemawiać na korzyść ich powstania we wczesnym etapie krystalizacji magmy: 1) niski stopień trójskośności, 2) wyraźnie wyższa niż w skaleniach potasowych tła zawartość baru, 3) kierunkowe ułożenie spotykane w różnych miejscach masywu.Petrographie du granite des KarkonoszeAbstract Le massif granitique des Karkonosze, qui forme avec les roches encaissantes une unité tectonique dans le bloc des Sudètes Occidentales, doit sa naissance aux mouvements orogéniques hercyniens. Parmi les roches qui le composent on a distingué 3 types principaux: 1) les granités centraux, 2) les granités de crete, 3) les granités micropegmatitiques. Chacun d'eux contient plusieurs variétés liées entre elles par des passages continus. Les granités centraux, les plus nombreux dans le massif, sont représentés principalement par les variétés porphyroides avec gros cristaux de feldspath potassique entourés de plagioclase, a la présence desquels le granité des Karkonosze doit sa ressemblance aux granités rapakivi. A la différence des granités de crete, les granités centraux et micropegmatitiques contiennent de la hornblende et abondent en enclaves ainsi qu'en „schlieren” de biotite. Les granités micropegmatitiques, les moins nombreux, qui se trouvent principalement dans la périphérie nord-est du massif sont caractérisés par la présence de structures micropegmatitiques formées probablement dans la période deutérique du magna. La nature des roches de contact - principalement les cornéennes a cordiérite, les nombreux filons d'aplites coupant aussi bien le granité meme que les roches encaissantes, la grandeur du massif et sa grande homogénéité - malgré les nombreuses variétés des roches - sont des arguments en faveur de l'origine magmatique du granité de Karkonosze. L'abondance d'enclaves, la présence de hornblende portant les caractères de recristallisation métamorphique, la richesse de „schlieren” foncés et l'apparition du grenat indiquent l'origine palingénétique du magma de Karkonosze. Son intrusion s'est faite en deux étapes: 1) mise en place du granité leucocrate de crete dépourvu de gros cristaux de feldspath; 2) intrusion de la masse principale a l'état de magma fondu contenant des reliquats des roches préexistantes. On n'a pu élucider l'histoire des grands cristaux de feldspath potassique malgré des examens optiques, chimiques et structuraux précis, toutefois les faits suivants semblent parler en faveur de leur formation dans la première étape de la cristallisation du magma: 1) degré peu élevé de triclinisme, 2) teneur en barium nettement supérieure a celle des feldspaths potassiques de la masse principale, 3) orientation plus ou moins parallèle a différents endroits du massif.