Denudacja Prakarkonoszy w permokarbonie i mezozoiku

Abstract

W pracy podjęto próbę określenia dawnej denudacji granitowego masywu Prakarkonoszy i jej zmienności w czasie. Zadanie to rozwiązywano dwoma sposobami. W części pierwszej starano się od odwzorowania procesów ogólnych dojść do szczegółowego odtworzenia skali dawnej denudacji. Próba ta niestety okazała się chybiona. Pomysł rozwiązania zasadzał się na zastąpieniu całego szeregu czynników egzogenicznych, wpływających na tempo denudacji, które nie są poznane w odniesieniu do Prakarkonoszy, dwiema składowymi, które można odwzorować. Z grubym przybliżeniem można bowiem odtworzyć szybkość ruchów wznoszących i klimat. Rozważano więc, jak kształtowały się ruchy pionowe na obszarze podległym granityzacji i procesom intruzywnym. O dawnym klimacie wnioskowano na podstawie korelatywnych osadów. Przez analogię z dorzeczami współczesnymi o klimatach i hipsometrii zbliżonych do tych, jakie panowały w przeszłości geologicznej Prakarkonoszy, starano się ocenić dawną denudację. Tą metodą uzyskano jednak bardzo niedokładny, jakościowy obraz natężenia dawnej denudacji Prakarkonoszy. W części drugiej to samo zadanie, czyli określenie dawnej denudacji, rozwiązano w zupełnie inny sposób. Ilościowe dane o rozmiarze denudacji, odnoszące się do kolejnych odcinków czasu geologicznego, uzyskano z rozważań sedymentologicznych, wzięto pod uwagę czas intruzji, głębokość procesu intruzywnego, czas wyniesienia masywu na powierzchnię, czas i głębokość, na jakiej zaczął działać zegar radiologiczny, wreszcie odwzorowano kształt górnych części plutonu. Ustalone wielkości denudacji zestawiono na wykresie jako zależne od czasu. Zbadano, czy na krzywej denudacji znalazły odzwierciedlenie procesy geologiczne opisane w latach uprzednich, a wynikające z badań kartograficznych, petrograficznych i tektonicznych i odnoszące się do ewolucji plutonu karkonoskiego. Wreszcie porównano, jak się ma denudacja masywu karkonoskiego do denudacji innych masywów granitowych. Zaistniałe różnice starano się wyjaśnić odmiennym zachowaniem się masywów rozbudowanych pionowo od masywów poziomo leżących.Denudation of the ancient Karkonosze Mts. during Permocarboniferous and Mesosoic EraAbstract This essay is an extensive review of the possibilities to work out a model, adequate to ancient denudation of the granitic Karkonosze Mts, and its variation with the passage of time. The attempt to solve this task was twofold. In the first part of the paper, the reconstruction of the general processes was undertaken, in order to find out the range of the ancient denudation. That way has proved to be a failure. It relied upon substitution of a number of exogenic processes, influencing the intensity of denudation, by two general factors only, i.e. climate and the rate of uplifting. Therefore the mode of uplifting of rock masses over granitisation center was considered. As to the ancient climate conclusion was drawn through the analysis of correlative sediments. By the comparison of ancient Pre-Karkonosze to the present drainage basins of similar climatic and hypsometric conditions, it was hoped to get an idea about the intensity of the ancient erosion. Along this line of reasoning, very inaccurate answers were obtained only. In the second part of the paper, the same denudation problem was solved in a quite different manner. The quantitative data concerning the values of denudation, which varied with the passage of time were calculated on the ground of sedimentological consideration. Then timing of intrusion, the depth of emplacement, and the age when the granitic body appeared at the earth's surface were taken into account. The depth in which the radiological clock has started, and the geometrical reconstruction of the removed upper parts of pluton, were also taken into consideration. The determined values of denudation were plotted on a diagram as a function of time. The curve obtained was then discussed in the light of previously known details of the Karkonosze granite pluton evolution. The mean denudation value of our case, was compared with the denudation of other plutons. The differences were explained by diverse shapes of those plutons, and theirs various reactions to the gravitational field.